Қаңтар қасіреті: Азаптаған полицейлердің әріптестері мен туыстары сот шешіміне наразы

cover Фото: Orda.kz

17 қаңтарда Алматы облысы Қарасай аудандық соты 2022 жылдың қаңтар айының басындағы қанды оқиға кезінде Қошмамбет ауылындағы арнайы абақтыдағы азаптау дерегі бойынша үкім шығарды. Сол күні әскерилер Алматы-Бішкек тас жолында бақылау-өткізу бекетін орнатып, 99 адамды: Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан және Өзбекстан азаматтарын ұстады. Сот ғимаратына 60 тан астам азаматтар жиналды, деп хабарлайды Orda.kz.

 

Сот Бауыржан Сопақовты, Арман Шойбековті, Берік Әбілбековті (Алматы қалалық ІІД бастығының бұрынғы орынбасары), Олжас Айдархановты, Серік Тұрпановты және Нұрсұлтан Хамитовты қамаудағыларды азаптағаны үшін айыпты деп танып, үш жылға бас бостандығынан айырды.
Сот оларды атақтарынан айыруды да бұйырды. Сотталушылар сот залында қамауға алынды. Бұған дейін прокурор Арыстанбек Әлікенов оларды үш жылға бас бостандығынан айыруды сұраған болатын. Сотталушылардың үкімге шағымдануына 15 күні бар.

 

24 жәбірленушінің адвокаты Гүлнәр Жуасбаева сот шешіміне пікір білдірді.

 «Оларға ұйықтауға мүмкіндік бермеген. Түнімен ұрып-соққан. Бірақ медициналық көмек көрсетпеген. 3 күн бойы не су, не тамақ бермеген. Әжетханаға да шығармаған. Бұның бәрі азаптауға жатады», - дейді адвокат.

Гүлнар Жуасбаева қорлық көрсеткен адамдардың көп екенін, бірақ оның алтауы ғана сотталғанын айтты. 

 

«Сот үкімі шықты. 98 адамды азаптағандар саны сотталғандардан 3 есе көп. Бірақ  оның алтауының ғана ісі сотталып жатыр», - деді ол.

Адвокат сонымен қатар оның 23 клиентінің 20-сының Қазақстанға бес жыл бойына кіруге тыйым салынғандықтан тергеу мен сотқа қатысу үшін келе алмағанын айтты.

Сотталғандардың барлығы сот залында қамауға алынды. Судья жәбірленушілердің азаматтық талаптарын ішінара қанағаттандырды. Олар 44-і іс бойынша қаралды, оның ішінде белгілі қырғыз музыканты Викрам Рузахунов бар. Джазмен қазақстандық тәртіп сақшыларынан моральдық шығын өтеуі ретінде 61 миллион теңге өндірмек болған, бірақ сот бұл соманы бес миллионға дейін азайтты.

Судья тағы бір жәбірленуші Өзбекстан азаматы Якубовтың Қошмамбетте денсаулығынан ғана емес, 17 миллион теңгесінен айырылғанын алға тартқан азаматтық талап арызын да ішінара қанағаттандырды. Сот ер адамға келтірілген моральдық шығын үшін бес миллион төлеуге міндеттеді. Ал мүліктік залалды азаматтық сот арқылы өндіріп алу ұсынылды.

Үкімді түсіндіре келе, судья Адайбаев сот отырысында «барлық сотталушылардың өздеріне тағылған қылмыстық құқық бұзушылықтардағы кінәсі анықталғанын» атап өтті.

«Сотталушылардың құқық бұзушылықтарды жасаудағы кінәсі басты сот талқылауында жәбірленушілердің іс бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеру барысында және басты сот талқылауы барысында дәйекті айғақтармен толық расталды. Олардың кінәсі басқа жәбірленушілердің оқылған айғақтарымен де дәлелденді. Сондай-ақ олар СПА ғимаратында соққыға жығылғандарын, дене жарақатын алғандарын, бірнеше күн тамақ берілмегенін, су берілмегенін және медициналық көмек көрсетілмегенін алға тартады». 

Сот үкім шығару кезінде барлық ауырлататын және жеңілдететін мән-жайларды, жасалған құқық бұзушылықтардың сипаты мен қоғамдық қауіптілік дәрежесін, сотталушылардың қылмыс жасалғанға дейінгі және одан кейінгі мінез-құлқын, басқа да объективті факторларды ескергенін айтты.

Сотталушылардың адвокаттары Orda.kz тілшісіне бұл шешім бойынша апелляциялық сотқа шағым түсіретіндерін айтты.

Сот үкімін жариялау кезінде облыстық полицияның бұрынғы және қазіргі қызметкерлері көп адам жиналды. Сот басталуына бір жарым сағат қалғанда олар сот ғимаратының сыртына жинала бастады. Әңгімелесуге келіскендер «сот әділ шешім шығарар» деген үмітпен достарын қолдауға келгендерін айтты.

«Бұл митинг емес. Біз ешкімді митингіге шақырмаймыз. Біз достарымызды қолдауға келдік. Әділ сот шешімі шығар деп үміттенеміз. Мен олардың заңды бұзғанына сенбеймін», - деді аты-жөнін жасырғысы келген қауіпсіздік қызметкерлерінің бірі.

Бірақ қолдау тобының арасында күмәнданушылар да болды. Сотталушылардың бірінің туысы әділдік күтудің қажеті жоқ екенін айтты.

«Бізде әділдік жоқ. Бұл үкім де әділетсіз болады. Билік дұрыс әрекет жасап жатқан жоқ. Қаңтар оқиғасы кезінде полиция тәртіп сақтады, қашып кетпеді. Енді олар сотталып отыр, — деді ер адам.

Жақында Алматы қаласы Әкімшілік сотының шешімімен полиция формасын киюге тыйым салынған Ішкі істер министрлігі басшылығын сынаған отставкадағы полковник Сержан Аршабеков бұл процестің барлығы «қоғамға есеп беретін көрініс» қана деген пікірін білдірді. Ал оның бұрынғы әріптестері «өз міндеттерін орындаймыз деп жазықты болып қалғандар». Ол нағыз кінәлілер жазасыз қалатынын қадап айтты.

«Бұл оқиға Қазақстанда полиция қызметінің қаншалықты қауіпті екенін дәлелдейді. Біздің елде полиция қызметкері кез келген жағдайда кінәлі деп танылады: егер ол бұйрықты орындаса да, орындамаса да өз өкілеттіктерін асыра пайдаланғаны үшін бәрібір жауапқа тартылуы мүмкін. Ал егер олай етпесе, әрекетсіздігі үшін жауапқа тартылар еді. Бұл жағдайда менің әріптестерім әділетсіз сотталып жатыр деп ойлаймын. Өйткені осының бәріне шын кінәлі адамдар әдеттегідей сахнаның артында қалды. Бұл менің жеке сенімім», - Аршабеков атап өтті.

 

Ол Ішкі істер министрлігінің барлық қызметкерлері Қаңтар кезінде тәртіпті қалпына келтіру үшін күш қолдануға міндетті болды деп санайды және «өлтіруге ату туралы жоғарыдан бұйрық алғанын» еске алды.

«Бұл жоғарыдан келген бұйрық еді, мойындау керек. Жігіттер өз міндеттерін, жұмыстарын орындады. Біздің полицейлер жиі оқтың ортасында қалып, кездейсоқ кінәлі болып шығады. Бұл жағдайда оларға кінә артылады, себебі әйтеуір «біреу кінәні мойнына алуы керек еді».

Үш жылға сотталған Олжас Айдарханов Азаттыққа "сот әділ өткен жоқ, үкімге келіспеймін" деді. Сотталушы Арман Шойбековтің анасы Жаңагүл Шойбекова апелляциялық шағым түсірмек. Журналистерге пікір берген сотталушылардың бірінің жақыны

«Балаларымыз үкіметті, қираған нысандарды қорғады. Жан-жақтан 20 мың террорист келді деп, сіздерді де, бізді де сендірді. Оны сендірген үкімет», - деді. Ол баласы жазықсыз сотталды деп есептейді.

 

Бұған дейін жәбірленуші жақ сотталушыларға тым жеңіл жаза берілген деп санайтынын айтқан. Олардың сөзінше, жаппай азаптау болған және адамдардың денсаулығына ауыр зақым келген.

Ұсталғандардың барлығы Қошмамбет ауылындағы әкімшілік құқық бұзушыларға арналған арнайы абақтыға қамалды. Ол кезде мекеме ресми түрде жұмыс істемеді: ғимаратта су, жылу немесе басқа да қарапайым жағдайлар болмаған. Зардап шеккендердің айтуынша, оларды кіреберісте қауіпсіздік күштерінің қару-жарақ пен таяқ ұстаған 30-ға жуық адамы күтіп алған.

Ұсталғандарға үш күн бойы тамақ та, су да бермей, жүйелі түрде соққыға жыққан. Азаптау әдістеріне сойылмен, пулемет діңімен, шынжырмен ұру жатады.  Зардап шеккендер Қошмамбетте дәретханадан су ішуге мәжбүр болғандарын да айтты.

Сотталушылардың ешқайсысы кінәсін мойындамады. Барлығы төтенше жағдай режимі мен лаңкестікке қарсы операция кезінде басшылықтың бұйрығын орындағанын мәлімдеді.

Қарасай аудандық полиция бөлімінің бұрынғы бастығы Болат Тотыбаев сотта куәгер ретінде жауапқа тартылды, ол бұрынғы қарамағындағы қызметкерлері сияқты тергеуге түспей, құқық қорғау органдарында қызметін жалғастыруда. Қазіргі таңда Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы әкімінің орынбасары қызметін атқарып жүр.

Жаңалықтар

барлық жаңалықтар