Ақша қайда, ҚазҰУ?: Жөндеу бар, нәтиже жоқ, егеуқұйрықтар өріп жүр

Спорт сарайының қабырғаларына дейін бұзылған, қоймаға айналған спорттық бассейн, қираған архитектуралық ескерткіш, жабылған фонтан және жертөлесінде егеуқұйрықтар қаптаған жатақханалары бар ҚазҰУ — елдің жетекші ғылыми-білім беру орталығы. Биыл университет 90 жылдығын атап өтті.

Жаңа ҚазҰУ қалашығы жобасы

Ректор Жансейіт Түймебаев бұл жобаны қызметіне кіріскен күннен бастап ұсынған. Осы жоспар бойынша 12 мың орындық 12 жатақхана, жаңа оқу корпустары, ғылыми-зерттеу орталықтары, сондай-ақ медициналық орталық, бизнес-орталықтар мен инновациялық орталықтар салу көзделген. Дегенмен, нақты қаржыландыру көзі жарияланған жоқ.

Құрылыс және жөндеу жұмыстарының кешігуі

2021 жылы ҚазҰУ жатақханалар мен ғимараттарға қызмет көрсетуге 11 млрд теңге жұмсады. Сол жылы екі биотуалетке 22 млн теңге бөлінгені белгілі болды. Осыған қарамастан, университетте тек ескі ғимараттар жөнделіп, жатақханалар мен басқа нысандар салынбады. Жаңа жатақхана құрылысы 2020 жылы басталады деп жоспарланған болатын, бірақ бүгінгі күнге дейін тек іргетасы қаланды. Бұл іргетас сейсмоқауіпті аймақтағы құрылыс талаптарына сай келмейді, себебі онда монолитті бетон плитасы қолданылмаған, тек таспа іргетас құйылған.

Тарихи ескерткіштерді бұзу

Өмірбек Жолдасбеков атындағы Студенттер сарайы жөндеу үшін жабылған. Алайда бір жыл бойы ешқандай жөндеу жұмыстары басталмады. Биыл Qazaq Story компаниясы сарайды демонтаждау жұмыстарын рұқсатсыз бастады. Тарихи-мәдени ескерткіш болғандықтан, тек реставрация жұмыстарына ғана рұқсат етілген.

Жағдайы қиындаған спорт кешені мен жабық бассейн

ҚазҰУ-дың спорт кешені мен Дмитрий Баландин атындағы бассейн жөндеу жұмыстарына жабылған. Бассейн бастапқыда 2018 жылы ашылып, 2021 жылы су ағу мәселесі анықталған соң қайта жабылды. Қазіргі кезде бассейн құрылыс материалдарын сақтайтын қойма ретінде қолданылып отыр.

Жабылған фонтан

Маусым айында ҚазҰУ маңында орналасқан фонтаннан электр тоғы соғып, абитуриент көз жұмды. Осы оқиғадан кейін университет басшылығы фонтанның орнында гүлзар жасауға шешім қабылдады.

Бірқатар инфрақұрылымдық жобалар жарияланғанымен, ҚазҰУ әкімшілігіне нақты құрылыстардың жүзеге аспауы және бюджет қаражатының жұмсалуы туралы сұрақтар туындады. Қазіргі өзгерістердің қаншалықты ұзаққа созылатыны белгісіз, әрі жобаға қажет қаржы көлемі туралы ашық ақпарат жоқ.

Сол кезде инвестор ретінде «СК Самұрық-Құрылыс» компаниясы шықты. Жобаның құны шамамен 14 миллиард теңге болды, оны университет құрылысшыға сегіз жыл ішінде төлеуі тиіс еді. Шығындардың бір бөлігін жабу міндеті Ғылым министрлігіне жүктелді.

Соған қарамастан, жатақхана да, жер телімі де инвесторға пайдалануға немесе жалға берілген жоқ. Жатақхана мен жер университеттің меншігінде қалды. Сонымен қатар, құрылыстан сегіз жыл өткен соң, инвестор студенттер үйін өз қаражатына жөндеуге міндеттелді. Алайда, бұл жатақханаға байланысты үлкен мәселе болды — оны салуды алдыңғы ректор Ғалымқайыр Мұтанов бастамалаған. Сол себепті жобаның инвесторларының бірі хабарлағандай, 2021 жылы құрылыс тоқтатылды. Сол уақытта мердігер тек Esentai Mall және Esentai Apartments құрылысынан кейін ҚазҰУ аумағында қалған қоқыстарды тазалап үлгерген еді.

Жансейіт Түймебаев ректор болып тағайындалғаннан кейін мердігерге құрылыс жұмыстарын заңсыз бастады деп айып тақты. Сот процестерінен кейін университет құрылыс компаниясымен барлық алдын ала келісімдерді тоқтатты.

Жаңа жатақханалар орнына университет ескі жатақханаларды жөндеді, бұл шешім де қоғам тарапынан сынға ұшырады. 2024 жылдың шілде айында Мәжіліс депутаты Нұргүл Тау университеттің жатақханаларын аралап, өз пікірін білдірді:

«Шынымды айтсам, ҚазҰУ-ға қатысты менің пікірім жақсы болатын. Алайда бүгін көргенім пікірімді өзгертті. Бүкіл қабатта тек бір ғана тоңазытқыш бар. Тұрмыстық бөлме ретінде ас үй де, кір жуу бөлмесі де бір бөлмеге сыйғызылған. Мұнда бәрі 60-жылдардан бері өзгермегендей әсер қалдырады», — деп депутат өз әсерімен бөлісті.

Таяуда университет студенттері дәретханада жүгіріп жүрген тышқанның видеосын желіге жариялады. Университет бұл бейнемазмұнды бірден жоққа шығарды.

Біз жатақханада тұратын студенттермен сөйлестік. Кейбір студенттер тышқандармен ғана емес, тарақандармен және жертөлелерде өмір сүретін егеуқұйрықтармен де көрші екенін айтты.

Тарихи-мәдени ескерткішті жөндеу

ҚазҰУ аумағындағы Өмірбек Жолдасбеков атындағы Студенттер сарайы 1998 жылы салынды. Үш жыл бұрын ғимарат Алматы қаласының тарих және мәдениет ескерткіштері тізіміне енгізілді. 1 537 көрерменге арналған концерт залы университет шаралары мен жалға беру арқылы табыс тапты. Соңғы жылдары залды жалға алу құны 1,5-тен 2 миллион теңгеге дейін болды.

2022 жылдың қаңтарында университет әкімшілігі ғимаратты жөндеу қажеттігін айтып, оны жапты. Осы уақыт ішінде ғимарат бос тұрды, ешқандай жөндеу жұмыстары жүргізілмеді. Біздің деректерге сүйенсек, биыл университет Qazaq Story компаниясымен тоғыз айға келісімшарт жасасып, компания ғимаратты демонтаждауды бастады. Бұл жұмыстардың заңды рұқсаты жоқ екені анықталды.

Архитектор Әнел Молдабекованың айтуынша, тарихи-мәдени мұра болғандықтан, ешқандай қайта құру немесе демонтаж туралы сөз қозғауға болмайды.

«Егер бұл ескерткіш болса, қайта құру туралы айтылмауы керек. Мұнда тек реставрация термині қолданылуы тиіс. Жұмысты мұра нысандарымен жұмыс істеуге лицензиясы бар ұйым ғана жүргізуі керек», — деп түсіндірді сарапшы.

2024 жылдың наурыз айында біздің әріптестеріміз университеттің «ғылыми-реставрациялық жұмыстар» жүргізу үшін қала әкімдігіне сұрау жолдағанын, алайда тиісті ғылыми-жобалық құжаттаманы ұсынбағанын жазды.

Қазір сарайдың ішкі безендірілуі толығымен өзгерген: ғимараттың бастапқы безендірілуінен ештеңе қалмаған. Бастапқыда ғимарат мәрмәр плиткалармен безендірілген болатын, бірақ олардың қазіргі жағдайы белгісіз.

Мәдениет және спорт министрінің бұйрығымен бекітілген арнайы ережелерге сәйкес тарихи-мәдени ескерткіштерге ғылыми-реставрациялық жұмыстар жүргізудің негізгі мақсаттары мыналар:

• Тарихи және архитектуралық-көркем келбетін сақтау және қалпына келтіру;
• Жергілікті атқарушы органдар мен уәкілетті орган тарапынан қаржыландыруды қамтамасыз ету;
• Жұмыстарды мемлекеттік бюджеттен тыс қаражат, инвестициялар және ескерткіштердің меншік иелерінің қаражаты есебінен жүзеге асыру.

Демонтаж туралы қосымша мәліметте былай делінген: «Негізгі құрылымдардың (іргетас, тіректер, ригельдер, төбе плиталары және т.б.) техникалық жағдайын егжей-тегжейлі тексеру және олардың сейсмотұрақтылығы мен беріктігін бағалау үшін әрлеу материалдарын демонтаждау қажет болды».

Университет әкімшілігі жөндеу жұмыстарына бөлінген қаржы және жұмысты атқаратын компания туралы нақты жауап берген жоқ: «Студенттер сарайын күрделі жөндеу, қайта құру және модернизациялау құны мен мерзімі анықталмаған».

Университет қызметкерлері Жолдасбеков атындағы Студенттер сарайының тарихи-мәдени ескерткіш мәртебесінен айырылып, конгресс-холлға айналуы мүмкін деп болжайды. Бұл үшін ғимараттың тарихи-мәдени маңызын жоғалтқанын дәлелдеу қажет және ағымдағы қайта құрудан кейін бұл оңай болуы мүмкін.

Спортсыз қалғандар

ҚазҰУ-дың спорт сарайының жағдайы да қиын. Маусым айында басталған жөндеу жұмыстары барысында ғимараттың көп бөлігі бұзылды. Университет әкімшілігі екі жыл ішінде жөндеу жұмыстары аяқталады деп уәде берді. ҚазҰУ қалашығы аумағына кіру барысында құрылыс алаңын суретке түсіріп алдық, бірақ бірнеше минуттан кейін джип келіп, ішінен шыққан ер адам қақпаны жапты. Сөйлесуден бас тартқан ол бұл оған қиындық туғызатынын айтты. Мұғалімдер мен студенттер жаттығу алаңдарының болмауын уайымдауда. Қазіргі таңда дене шынықтыру сабақтары сыртта өткізіледі.

Университетте Дмитрий Баландин атындағы бассейн де бар, бірақ ол да жабық. Бассейн ұзындығы 25 метр, арнайы кабиналар, кең киім ауыстыру бөлмелері, душ кабиналары, трибуна, теннис корты және жаттығу залдарымен жабдықталған. Бассейн 2016 жылы Қазақстан тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай ашылып, олимпиада чемпионы Дмитрий Баландиннің атымен аталды. 2018 жылы қайта іске қосылған бассейн 2021 жылдың сәуірінде су ағу анықталғаннан кейін жабылды, содан бері ғимарат құрылыс материалдарын сақтау қоймасына айналды.

Басты алаңдағы фонтан бос тұрған гүлзарға айналды

Маусым айында ҚазҰУ маңындағы фонтаннан электр тоғы соғып, бір талапкер қайтыс болды. Қала билігі бұл гидротехникалық нысан университет балансында екенін және талапкердің фонтанға абайсызда түскенін айтты. Қайғылы оқиғаға қатысты ресми тергеу нәтижелері әлі жарияланбады. Университет қызметкерлері фонтандағы техникалық жағдайды қадағалап жүрген электриктер қызметтен шығарылғанын айтты, ал жауапкершілік қауіпсіздік қызметкерлеріне жүктелді.

Енді университет фонтанды гүлзарға айналдыру туралы шешім қабылдады.

Қазіргі реконструкция кезінде университеттегі нысандарды жабу және бөлшектеу қарқынды жүргізілуде. Ал болашақта жаңа жобалардың қашан іске асатыны және қанша қаражат қажет екені туралы нақты ақпарат кейінірек жарияланбақ.