Нұрсұлтан Назарбаев Есілдің ортасында Швейцариялықтармен қалай көрші болды?

Бұған дейін біз Астана әкімдігінің Нұрсұлтан Назарбаевқа Есілдің ортасындағы аралды сыйға бергені туралы бірнеше рет жазғанбыз. Кейін бұл жерде биік қоршаулармен қоршалған, көзден тасада зәулім сарай салынды. Аралдың бір бөлігі ұлы мен інісінің атына рәсімделіп, кейінірек олар бұл жерді өз балаларына бөліп берген. Сол маңайда тағы бір үлкен аумақтың елдегі ең ықпалды әулеттердің біріне тиесілі екенін Orda.kz тілшісі анықтады.

Бұл алып аумақ (шамамен 17 гектар) Назарбаевтың сол аралынан небәрі 100 метр жерде орналасқан. Биік қоршау мен күзет бекетіне жеке жол арқылы баруға болады. Алайда бұл жолмен қарапайым адамдар жеке көлігімен өте алмайды. Дегенмен, бұл қоғамдық жағалау болғандықтан, жаяу кіріп, серуендеуге болады. Бірақ мұндай серуеннің жайлы өтпейтіні анық, өйткені бүкіл аумақты тәулік бойы полиция күзетеді. Дәл жағалаудың өзінде арнайы жасақ қызметкері отырған шағын күзет бекеті бар, ал сәл әріректе жаяу жүргіншілер жолында екі полиция қызметкері отырған көлік тұр. Әрі-бері өткен адамдарға олар күмәнмен қарайды. Жалпы мұнда жаяу жүргіншілер сирек кездесетіні бірден байқалады. 

Аумақ биік қоршаумен тұтас қоршалған. Жан-жақта бақылау камералары мен арнайы байланыс құрылғыларын басып тастайтын қондырғылар орнатылған. Қоршаудың ішкі жағында қырқылған биік ағаш діңдері көрінеді. Бұл жердің бұрын ну орман болғанын топшылауға болады. Ағаштардың жартысының не үшін кесілгені түсініксіз. Сол секілді, ішінде біреудің тұратыны-тұрмайтыны белгісіз — 2300 және 1600 шаршы метрлік екі зәулім үй туралы да нақты ақпарат жоқ. Бірақ қосалқы қақпаның жанындағы автотұрақтағы көліктер бұл аумақта бір тіршіліктің бар екенін көрсетеді. Әсіресе, бұл орын қызметкерлерге арналған болуы мүмкін.

Картадан қабырғаның ар жағында тікұшақ қонатын алаң орналасқаны көрініп тұр. Бұл байлықтың бәрі Е-460 көшесінде орналасқан. Дәл осы көшенің аты жоқ және оны 2Гис картасынан таба алмайсыз, бірақ Яндекс картасында бұл көше көрсетілген. Картадан бұл көше президенттік орталыққа дейін созылған Бөкейхан көшесінің жалғасы екенін байқауға болады.

2022 жылғы 2 наурызда Астана жер комиссиясы осы учаскені 49 жылға «Елбасы Қоры» жеке қорының иелігіне берген. Бірақ жердің иесі ретінде қоғамдық кадастр картасында басқа бір заңды тұлға, нақтырақ айтсақ, «Капитал Invest 2021» ЖШС көрсетілген. Бұл компания да бұрынғы президенттің қорлары мен құрылымдарының қатарында тұр.

Осындай көп мүлік бұрынғы президентке не үшін қажет, әрі олар неліктен осынша жақын орналасқан? Неге қарапайым зейнеткердің мүлкін жеке күзет емес, полиция күзетеді? Олар салық төлеушілердің қаржысына қызмет ететіндер. Біз бұл сұрақтарға әлі жауап ала алмадық. Екінші сұрақ бойынша біз ішкі істер министрлігіне арнайы сауал жолдадық. Қазір жауап күтіп отырмыз.

СИНГАПУРЛЫҚ КӨРШІЛЕР

Назарбаевтардың көршілерінің кім екенін анықтап көрдік. Жер учаскелерінің басым бөлігі жеке тұлғаларға тиесілі, сондықтан олар туралы ашық ақпарат табу мүмкін болмады. Бірақ кейбір үйлер заңды тұлғаларға тиесілі екенін білеміз. Мысалы, аралға кіреберісте, Тельман ауылына қарай тағы бір үлкен сарай бар. Оның иесі —  «Kamet Investment» ЖШС, Алматыда тіркелген компания, оның басты қызметі — мүлік жалға беру және оны басқару. Компания төрт жылдық жұмысында тек алты миллион теңге салық төледі. Алайда, бұл үй төрт жылдан да бұрын салынған, демек, оның иесі бірнеше рет ауысқан.

ТОО «Kamet Investment» ЖШС-нің құрылтайшысы — KAMET INVESTMENT & HOLDING PTE LTD. Біз дәл осылай аталған Сингапурдың бизнес реестрінен бір компанияны таптық. Ол өз қызметін Азия бойынша компанияларға жеке инвестициялар салуға маманданған отбасылық офис ретінде көрсетілген. Компания бай клиенттерге түрлі шешімдер ұсынуға бағытталған multi-single-family office деп аталатын байлықты басқару моделін енгізген. Алайда, біз бұл сингапурлық компанияның Қазақстандағы фирмамен байланысты деп нақты айта алмаймыз.

ШВЕЙЦАРИЯЛЫҚ КӨРШІЛЕР 

Назарбаевтың үлкен учаскесінің дәл алдында тағы бір жер учаскесі мен үй орналасқан. Бұл үй швейцариялық B&A Contractors SA компаниясының Қазақстандағы еншілес ұйымына тиесілі. Компанияның бас кеңсесі Лугано қаласында орналасқан және ол Mabetex Group халықаралық холдингінің бөлігі болады. Холдинг инженерлік және құрылыс жобаларымен айналысады. Қазақстандағы жетекші — Буньяку Хабибе.

Бұл компания Астанадағы ұлттық ғылыми онкологиялық орталықты 129 миллиард теңгеге салған. Мына қызыққа назар аударсақ, орталықтың салынғанына көп болса да, Қазақстанда жұмыс істеген жылдары үшін компания небәрі 31 мың теңге салық төлеген. Бірақ оған қатысты 15 сот ісі бар, негізінен — мемлекеттік сатып алуларға қатысты даулар.

Мұнда қызықтысы, B&A Contractors SA компаниясы 2017 жылы QazExpoCongress-тен 8,7 миллиард теңге несие алып, Астанада Diamond түрлі қызметке арналған әкімшілік-тұрғын үй кешенін салу үшін қаржыландырылған «Diamond Residence of Nur-Sultan» ТОО-ның құрылтайшысы болады. B&A  Компанияның президенті Африм Паколли, сонымен қатар Mabetex Group холдингінің құрылтайшысы.

Бұл туралы мәліметті компанияның портфолиосын салған сайттан көруге болады. Сол жерде Паколлидің Қазақстанның бұрынғы президенті Нұрсұлтан Назарбаев, бұрынғы премьер-министрі Асқар Мамин және басқа да жоғары лауазымды шенеуніктермен бірге түскен суреттері де бар.

  Біздің әріптестеріміз – «Республика» сайтының журналистері Назарбаев пен Паколли арасындағы қаржылық қарым-қатынас туралы жазған болатын. 2010 жылдың наурызында «Республика» офшорлық компания жайлы материал жариялады. Бұл компания — Алматының бұрынғы қашқын әкімі Виктор Храпуновтың ұлы Ильяс Храпуновқа тиесілі, әрі Динара мен Тимур Құлыбаевтардың мүдделерімен байланысты тұлғалар тобына кірген. Аталған офшорлық компания «Романтика» вилласы мен оның жер телімінің иесі болып шыққан.

Бұл вилла 2013 жылға дейін осылай көрінген. Фото: tripadvisor.com 

«Романтика» — Лугано қаласындағы, италия тілінде сөйлейтін Тичино кантонының әкімшілік орталығында орналасқан XIX ғасырда салынған сәнді ғимарат. Бұл мүлікті Құлыбаевтар отбасы 8,5 миллион швейцар франкіне алған. Кепілге қойылған құжаттар заңды тұлға атына рәсімделгендіктен, жаңа иелердің есімі жер кадастрында көрсетілмеген. Ал ресми тіркелген бұрынғы қожайыны — осы келісімді Құлыбаевтар үшін ұйымдастырған Беджет Паколли болып шыққан.

2013 жылы Храпунов пен Құлыбаевтар тарихи ғимаратты бұзып, оның орнына сән-салтанаты келіскен жаңа қонақүй салуды жоспарлаған. Алайда бұл жоба рұқсат беру құжаттары мен жергілікті ережелерге байланысты қиындықтарға тап болып, іске асуы кешеуілдеді. Қазір бұрынғы «Романтика» вилласының орнында Лаго-ди-Лугано көліне қарайтын заманауи Swiss Diamond Boutique Hotel La Romantica атты люкс санатындағы қонақ үй орналасқан. Ал «Diamond» атауын қонақ үй атауына қосуды кімнің қалағанын өзіңіз де түсініп отырған шығарсыз.

Бұл жағдай жергілікті тұрғындардың наразылығын туғызды. Себебі тек ғимараттың тарихи мәртебесі ғана емес, оның ықпалды шетелдік саясаткердің отбасына тиесілі болуы да көпшіліктің көңілінен шықпады. Алайда, ресми түрде, құрылыс және экологиялық талаптар сақталған жағдайда, Швейцария билігі бұл бұзуға тосқауыл қоймаған.

 2009 жылы Динара Құлыбаева Женеваға жақын Аньер қаласынан 74,7 миллион швейцар франкіне жылжымайтын мүлік сатып алды. Бұл сатып алулар 2010 жылы Швейцария прокуратурасының тергеу тақырыбына айналып, ақшаны жасыру күдігімен тексерілген. Алайда 2013 жылы тергеу Қазақстан билігінің Швейцария органдары ынтымақтастықтан бас тартқанынан кейін тоқтатылды.

Еске сала кетсек, бұған дейін тілшіміз Назарбаевтың отбасына тиесілі зәулім сарайлар жайлы материал жазған еді.

Авторы: Илья Астаханов