«Қазақстанда журналистерге еркіндік жоқ»: Галым Агелеуов «Дождь» телеарнасында Orda.kz жайлы сөз сөйледі

«Дождь» телеарнасының жаңалықтар қызметі Orda.kz редакциясына қылмыскерлерді ұстауға келген адамша әрекет еткен қарулы күштердің ешқандай қаулысыз тінту жүргізіп, журналистерді ұстап, департаментке әкеткені туралы хабарлады. Мәскеу уақытымен 15:00-де (Астана уақытымен 17:00-де) шыққан күндізгі жаңалықтарда арна тілшілері әскери формадағы адамдардың редакция кеңсесіне баса-көктеп кіргенін, журналистерді ұстап әкеткенін мәлімдеді.

Тілшілердің айтуынша, Orda.kz сайтының бас редакторы әрі негізін қалаушы Гүлнәр Бажкеноваға бірнеше қылмыстық іс қозғалған. Тергеу оны жалған ақпарат таратты деп күдіктеніп отыр.

Эфирге «Либерти» қоғамдық қорының жетекшісі, құқық қорғаушы Галым Агелеуов шақырылды. Ол ең алдымен тінту жүргізгені және ұстап әкеткені Orda.kz-тің бұрынғы сыртқы істер министрі Мұрат Нұртілеу мен «Қорғасты» ашса алақанында, жұмса жұдырығында ұстайды деген Гаджи Гаджиев туралы жариялаған материалдарымен байланысты болуы мүмкін екенін айтты.

«Гүлнәр Бажкенова мен „Орда“ сол кезде сыртқы істер министрі қызметін атқарып отырған Мұрат Нұртілеудің аты аталған оқиғаларды, сондай-ақ Қазақстан мен Қытайдың арасындағы кеден шекарасы – Қорғасқа байланысты ақша айналымы мен бақылау мәселелерін ашық жазып келді», – деді құқық қорғаушы.

Галым Агелеуов сондай-ақ редакцияға қысымды күшейтуге себеп болуы мүмкін екінші маңызды жайтты атады. Оның сөзінше, Киевте қаза тапқан қоғам қайраткері Айдос Садықовқа қатысты іс осыған түрткі болған.

«Гүлнәр Бажкенова мынадай мәселелерді көтерді: неге кісі өлтірді деп күдікке ілінген арнайы қызмет қызметкерлері әлі тергелмеген? Егер тергелсе, олардың жауаптары неге қоғамға жарияланбады? Украина тарабы жүргізген тергеуге неге бұл материалдар берілмеді?» – деді ол. 

Құқық қорғаушының сөзінше, Гүлнәр Бажкеноваға ашылған істер — саяси тапсырыс, ал Қылмыстық кодекстің 274-бабы («Көрінеу жалған ақпарат тарату») мен 174-бабы («Араздық қоздыру») Қазақстанда тәуелсіз журналистер мен блогерлерге қысым көрсету құралына айналған.

«Бұйрық беретін президент әкімшілігі барлық медианы өз бақылауына алды. Олар журналистер „қызыл сызықтан“ аттап кетпеуі үшін қолдарынан келгенді жасап жатыр. Бүгінде Қазақстанда журналистерге еркіндік жоқ. Сайлау кезеңі жақындап келеді, билік бар ақпарат алаңын бақылауға тырысуда. Ең қиыны — цензура күшейді, Конституцияның 20-бабы („Сөз және шығармашылық еркіндігі, цензураға тыйым“) орындалмай отыр. Журналистер мен блогерлердің аузына қақпақ қойып жатыр», – деді ол.

Кеше таңертең қарулы күштер Orda.kz кеңсесіне басып кірді. Ешқандай қаулы көрсетпестен, қорғаушыларды кіргізбей, журналистерді тінтіп, жауап алу басталды. Адвокаттардың айтуынша, СОБР қызметкерлері қорғаушыларды ғимараттан күштеп шығарып жіберген.

Күні бойы редакция қызметкерлерімен хабарласа алмадық. Журналистер тергеушілердің дөрекілік көрсеткенін айтты. Оларға тамақ беруге тыйым салынып, туыстарымен сөйлесуге де бес сағаттай мүмкіндік берілмеді. Ал кешке бас редактор Гүлнәр Бажкенованы сотқа дейін 2 айға үйқамаққа қамады. 

Айта кетейік, Қазақстан Журналистер одағы 274-баптың белсенділер мен журналистерді қудалайтын тетікке айналғанын атап өтіп, бұл бапты алып тастау қажет екенін айтты. Журналистер одағының Гүлнәр Бажкеноваға қатысты мәлімдемесін мына сілтемеден оқыңыз.