Думан Мұхаммедкәрім мен Марат Жыланбаевтың аштық жариялауының себебі неде?

2024 жылдың 19 желтоқсанында Қазақстанның адам құқықтары бюросының баспасөз орталығында түрмедегі тұтқындардың аштық жариялауы туралы баспасөз конференциясы өтті. Конференция тақырыбына нақтырақ тоқталсақ, журналист Думан Мұхаммедкәрім мен тіркелмеген «Алға, Қазақстан!» партиясының жетекшісі, марафоншы Марат Жыланбаевтың аштық жариялауы туралы болды.  Orda.kz олардың аштық жариялауының себептерін баяндайды.

Журналист Думан Мұхаммедкәрім осы жылдың тамыз айында «Экстремистік ұйымды қаржыландыру» бабы бойынша сотталды. Сот үкіміне себеп болған жағдай — Мұхтар Әбіләзовтің қорғаушыларына қаржы жинау. Қараша айында оның ісі бойынша апелляция қаралып, үкім өзгеріссіз қалды. Адвокат Ғалым Нұрпейісовтің айтуынша, осыдан кейін Мұхаммедкәрімді Заречныйдағы колонияға ауыстыруы керек еді. Алайда ол әлі күнге дейін жүзеге аспаған.

Нұрпейісовтің сөзінше, Мұхаммедкәрім тергеу изоляторында болғанда, оны тергеу изоляторына ауыстыру қажет екені түсіндірілген. Ол бұл ұсынысқа келісіп, тергеу изоляторына ауыстырылған.

«Сол жерде Думанның қолын байлап, камераға тастады. Ол өз құқықтарының сақталуын талап еткеннен кейін, оны жылуы жоқ, жылы киімсіз, суық едені бар  суық карцерге ауыстырды»,   деп хабарлады Нұрпейісов.

Сонымен қатар ол қорғауындағы адамның бүйрек ауруы бар екенін атап өтті. Ақырында Мұхаммедкәрім жариялаған аштық оның құқықтарының бұзылуына назар аударудың тәсілі болды. Оның ішінде- заңда көзделген тергеу изоляторынан колонияға ауысуға қол жеткізу әрекеті. Сол үшін Ғалым Нұрпейісов түсіндіргендей, Мұхаметкәрім қолын, ішін және мойнын кескен. Адвокат оның қорғаушысы өзін-өзі өлтіруге тырыспағанын атап өтті. Бірақ адвокатқа Думанның тергеу изоляторынан неге жіберілмейтінін нақты түсіндіре алмады.

«Осы уақыт ішінде Заречный қаласына ауыстыру үшін алты кезең өтті. Бірақ Думанды әлі ауыстырмады», дейді адвокат.

Мұхаммедкәрім аштықты тоқтатты. Ал Марат Жыланбаев 13 қарашадан бастап әлі жалғастыруда. Ол «Алға, Қазақстан!», 2023 жылдың соңында экстремистік ұйымға, атап айтқанда, тыйым салынған «Қазақстанның демократиялық таңдауына» қатысу және қаржыландыру туралы бап бойынша сотталған. 

«Алға, Қазақстан!» Сергей Измайлов пен Жыланбаевтың адвокаты Мейіржан Досқараев, сотталған марафоншыны ұстау шарттарына наразылық білдіруде. Ол Степногорск колониясында отыр және қазір тәртіптік изоляторда. Измайлов пен Досқараевтың айтуынша, тәртіп изоляторында камералардың жағдайы қорқынышты - егеуқұйрықтар мен қатты ылғалдық.

«Камерасында тіпті саңырауқұлақтар өсіп жатыр. Камера ылғалды, зең де бар!»  деп ашуланды Мейіржан Досқараев.  

Алайда аштық жариялаудың бастапқы себебі — жақындарымен байланыстың болмауы. Марат Жыланбаев туыстарымен байланыс орнату үшін Skype-ке қосылуды сұраған, бірақ оған жауап ретінде мессенджерлерді ҚАЖД-де орнатуға тыйым салынғаны айтылды. Сергей Измайловтың айтуынша, қазір Марат сыртқы әлеммен байланыстан айырылған.

«Оның телевизор көруге мүмкіндігі жоқ. Ол тіпті хат алмайды, бірақ заң бойынша ол оларды еш кедергісіз, цензурадан өткеннен кейін бірден алуы керек»,  дейді Сергей Измайлов.

Мейіржан Досқараев сондай-ақ, Степногорск колониясының қазіргі басшысы Қазбек Байқадамов екенін атап өтті. 2023 жылы ол Атбасар колониясын басқарған кезде онда тұтқындарды ұрып-соғу оқиғалары болған. Бұл оқиға бойынша жақында сот процесі басталды.