Өзбекстан латын әліпбиіне көшудің кемшіліктері туралы айтты
Өзбекстанда аға буын латын әліпбиінде, ал жастар кириллицада оқи алмайды. Салдарынан сауатсыз адамдар саны көбейіп кеткен.
Бұл туралы толығырақ Ташкент мемлекеттік педагогикалық университетінің профессоры Гүлнора Мансурова Podrobno.uz баслымына айтып берді.
«Қазіргі әліпбидің өзгеруі өзбек тілінің дамуында өте үлкен кері әсерін тигізді деп есептеймін» дейді философия ғылымдарының докторы, Низами атындағы Ташкент мемлекеттік педагогикалық университетінің профессоры Гүлнора Мансурова.
Ол өзбек мектебінде оқыған балалар мен жастардың кириллицадағы өзбекше кітаптарды, газет-журналдарды оқымайтынын атап өтті. 30 жасқа толған жастардың барлығы дерлік орыс тілін мүлде білмейді. Орыс тілін білмейтіндер «ең қарапайым сөздерді жазуда көп қателіктер жібереді. Ойланбастан сөз қалай айтылса солай жазады».
«Соңғы 30 жылда адамдар сауатсызданып, әдебиет туралы қарапайым түсініктен де айрылып қалғанын айта кету керек. Бұл, айтпақшы, Ресей азаматтарына да қатысты. Білім нөлге дейін төмендеді. Мұның себебін түсіндіру өте қиын» деп атап өтті маман.
Ол білім беру жүйесіндегі мұғалімдердің өздері сауатсыз жазатынын айтты.
Профессордың айтуынша, әліпби реформасы тығырыққа тірелген.
«Неге олар әліпбиді қабылдап, оны 30 жыл бұрын жүзеге асырмады? Ешкім нақты жауап таба алмайды. Неге әріптер бірнеше рет өзгертілді? Бірақ, бір айтарым: қазір газеттер латын әліпбиімен шығатын болса, оны ешкім оқымайды. Өйткені газеттерді негізінен ересек ұрпақ оқиды. Жастар мүлде кириллицада ештеңе оқымайды» деді Мансурова.
Профессор өзбек тілінің жаңа терминологиялық сөздердің пайда болуымен байығанын атап өтті. Дәл солай кірме сөздер де көбейіп кеткен.
Мансурова сауаттылықты арттыру және тіл дамыту үшін қажет әрекеттерді атап өтті. Оның ішінде «латын әліпбиімен басылған кітаптар аз болғанша, балаларымыз әбден абдырап қалғанша» кирилл әліпбиінен кету керек деп есептейді.
«Меніңше, өзбек тілін меңгеру оңайырақ болады және 70 жыл ішінде кириллицада жазылған өзбек кітаптарының көп санын латын тіліне аударудың қажеті жоқ» деді сарапшы.
Профессор өзбек тілінде іс қағаздар дайындаудағы мәселелерге де тоқталды.
«Кейбір елдерде 2-3 ресми тіл бар, оларда ешқандай қиындық жоқ. Бізде әлі де тілдерді оқытуда көптеген мәселелер кездеседі» деді Мансурова.
Қазақстанның латын әліпбиіне көшуі
2017 жылдың 12 сәуірінде сол кездегі ҚР президенті Нұрсұлтан Назарбаев жыл соңына дейін ғалымдармен, қоғам өкілдерімен тығыз байланыста жаңа қазақ әліпбиі мен графикасының бірыңғай стандартын қабылдау қажеттігін анықтады. Сөйтіп, ол кириллицадан бас тартып, латын әліпбиіне көшудің белсенді кезеңін бастады. 26 қазанда «Қазақ тілі әліпбиін кириллицадан латын графикасына көшіру туралы» жарлыққа қол қойды.
Жаңа қазақ әліпбиінің соңғы нұсқасы 2021 жылы 28 қаңтарда таныстырылған.
Жаңалықтар
- Журналист Әділбековті қамау мерзімі 27 маусымға дейін ұзартылды
- Жамбыл облысында шенеуніктер жетім балаларды пәтерсіз қалдырды
- Тек БҚО ғана емес: Алматы облысындағы браконьерлер ақбөкен мүйізі салынған сегіз қапшықты тапты
- Үміт Шаяхметова экономиканы ырықтандыру туралы жарлыққа қатысты пікір білдірді
- Балалардан түскен пайда: Алматы облысында әлеуметтік маңызы бар тауарлар көтерілген бағамен сатылды
- Алматыдағы Ерменсай ықшамауданына су тарту мәселесі қалай шешілмек?
- Қазақстаннан жүк көліктерінің жаппай әкелінуі Қырғызстанда жанжал тудырды
- Орал әкімдігі алдына жиналған наразыларды полиция ұстады
- Қазақстан азаматтары табысының жартысынан көбін азық-түлікке жұмсауды қашан тоқтатады?
- Қазақстанда бірыңғай уақыт белдеуіне қарсы петиция жарияланды
- Иранда президент сайлауы 28 маусымда өтеді
- Су тасқыны болған өңірлердегі түлектерге 12 мың грант бөлінеді
- Вице-премьер Қанат Бозымбаев Құлсары тұрғындарының наразылығы туралы не дейді?
- ІІМ Bek Air ұшағы апатына қаза тапқан ұшқыштарды кінәлі деп санайды
- АИТВ жұқтырған науқастарды емдейтін Алматы ауруханасының бас дәрігері төрт күн бойы балалар орталығын басқарған
- Иранда президент сайлауы 28 маусымда өтеді
- Қазақстанның «Салтанат заңы» АҚШ-та жоғары бағаланды
- Әлия Назарбаеваның зауыты 1,5 млрд теңгеге сатылды
- Қазақстан Қытай нарығына экспортты ұлғайтты
- Астанадағы ШЫҰ сыртқы істер министрлері отырысында қайтыс болған Иран министрінің орнына кім келді?