Мұхамедиұлының ашуы: экс-министр прокурорға қарсы шықты

Сот отырысында Арыстанбек Мұхамедиұлы бірнеше рет прокурордың әрекетіне көңілі толмайтынын жеткізді. Экс-министрдің қорғау жағы айыптаушыға қарсы шықты, бірақ сот оны қабылдамады.

16 мамырда елордадағы Байқоңыр ауданының № 2 сотында бұрынғы Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлының ісі бойынша куәгерлерден жауап алу жалғасты. Жауап алу кезінде Қазақстанның Үндістандағы экс-елшісі мен ҚР Ұлттық музейінің бұрынғы қызметкері Нью-Делидегі көрме туралы айтып берді.

Сондай-ақ, айыпталушылар қатарында оның орынбасары Алмаз Нұразхан, «Exhibit» мердігерлік ұйымы директорының орынбасары Азамат Көшенов және серіктестіктің есепшісі Айым Сәдуақасова отыр.

Сотталушыларға «Алтын адам» басты жәдігер болуы тиіс халықаралық көрмені өткізуге бөлінген 221 миллион теңгені жымқырды деген айып тағылып отыр. 17 сәуірде прокурор Еркеғали Зәкіров оқып шыққан айыптау актісіне сәйкес, бастапқы идея бойынша халықаралық көрмелер бес елде – АҚШ, Германия, Италия, Индонезия және Литвада өтуі тиіс болған. Бірақ бұл елдердің ұлттық мұражайлары көрмені өткізуден бас тартты. Содан Мұхамедиұлы көрмені Үндістандағы көрмеде ашуды ұйғарған.

Мұхамедиұлының ашуы

Бірінші болып Ұлттық музейдің реставрация және консервация қызметінің басшысы Олжас Мұхамедиден жауап алынды. Ол Үндістандағы көрмеде Ұлттық музейдің жалғыз қызметкері болып, ең құнды жәдігер – «Алтын адамды» жинау және бөлшектеумен айналысқан.

Экс-министр мен оның қорғаушысының ашуына прокурордың сауалы себеп болған, олардың пікіріне сәйкес, ол Мұхамедиұлының өзінің жобасы – ұлттық бренд туралы сұрағын әдейі қайталап айтқан.

«Қазір ғана Мұхамедиұлының сұрағына жоба толық сіздікі екенін айттыңыз. Біз мұнда «Алтын адам шеруін» қарастырып отырмыз. Нақтырақ айтыңызшы, сіз нені меңзедіңіз? Сіз бұл жобаны толық өзімдікі дедіңіз», – деп сұрады прокурор.

Осы кезде эмоцияға берілген экс-министр отырған орнынан шығып, прокурордың куәгерден қалай жауап алып жатқанына өзінің наразылығын білдірді.

«Егер менің өмірімді қаласаңыз - алыңыз! Неге жаңылыстырып отырсыз? Мен өз жобам туралы сұрақ қойдым! Бұл Алтын адам емес! Мазақ етуді доғарыңыз!» – деді ашуға булыққан Мұхамедиұлы.

Сот отырысының тәртібін бұзғаны үшін судья оған сөгіс жариялады. Экс-министрдің ашуы прокурорға қарсы шығуды талап ететін деңгейге жетті.

Экс-министрдің адвокаты Мұстахим Төлеев бірден прокурор Еркеғали Зәкіровке қарсы шықты. Оның айтуынша, мемлекеттік айыптаушы процесті бір жақты айыптау ұстанымымен жүргізіп отыр. Алайда сот бұған негіз жоқтығын айтып, бас тартты.

Нью-Делидегі «ресми» көрме

Куәгерлерден жауап алу кезінде адвокаттар айыптаудың Нью-Делидегі ашылу мен көрменің өзі «ресми түрде» өткізілгенін көрсетті. Белгілі болғандай, «формальдылық» сөзін түсіндіруде сотқа дейінгі тергеу органдары да, Мұхамедиұлының адвокаттары да «жалған» сөзін қарастырған.

Дегенмен, Олжас Мұхамедидің айтуынша, ашылу Қазақстанның Үндістандағы Елшісі мен Үндістан азаматтарының қатысуымен ресми түрде, жоғары деңгейде өтті. Бірақ жоспарланған 30 күннің орнына көрме екі күнге ғана созылды. Куәгер Мұхамеди мұны COVID-19-ға байланысты карантиннен туындаған форс-мажорлық жағдай деп түсіндірді.

Дәл осы эпизод бойынша Қазақстан Республикасының Женевадағы (Швейцария) Біріккен Ұлттар Ұйымы бөлімшесі және басқа да халықаралық ұйымдар жанындағы тұрақты өкілі Ерлан Әлімбаевтан жауап алынды. Көрме кезінде ол Қазақстанның Үндістандағы елшісі болған.

Әлімбаевтың айтуынша, ашылу ресми түрде, бірақ тек қысқартылған түрде өткен – елшілік қызметкерлері мен олардың отбасыларына арналған, ал көрменің өзі виртуалды форматқа көшірілген.

Қорғау мен айыптау арасындағы ауызша қақтығыс

«Дипломат» қонақ үйінің күзетшісінен жауап алу кезінде куәгерлердің бірі прокурор Еркеғали Зәкіров пен жәбірленуші тараптың өкілі судьядан қорғау тарапына ескерту беруді бірнеше рет сұраған. Айтуларынша, адвокаттар жауап алу кезінде куәгерлерге құрмет көрсетпеген.

Азамат Көшеновтің адвокаты куәгерге Антикордағы жауап алу кезі туралы сұрақ қойды, ал жауап беруші оның егжей-тегжейін есіне түсіре алмады. Кейінгі ауызша кикілжің кезінде мемлекеттік айыптаушы адвокаттан:

«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет Арыстанбек Мұхамедиұлына қатысты қанша қылмыстық іс қозғағанын білесіз бе?», - деп сұрады

Адвокаттар бірден ашуланып, мемлекеттік айыптаушының іске қатысы жоқ сұрақ қоюға құқығы жоқ екенін мәлімдеді.

Сот отырысының соңында экс-министр прокурордың бұл сауалын қайтадан еске алды.

«Мен, құрметті прокурор, сұрағым келеді. Мұхамедиұлының үстінен қаншама іс қозғалғаны маған да қызық. Ал жаңалық сияқты фактілерді барлығына дауыстап жариялауға оның құқығы бар ма? Заңға қайшы болса, шара қолдану керек. Бұл әлі еш жерде ресми түрде жарияланған жоқ. Бұл істер әлі сотқа келген жоқ, прокурор Мұхамедиұлына қатысты бірнеше іс қозғалғанын барлығына айтып отыр. Бірнеше іс деген қанша? Мен осыны естігім келеді», - дейді Мұхамедиұлы.

Артынша прокурор адвокаттан астарлы түрде сұрағанын түсіндіріп, өз ойын қате жеткізуі мүмкін екенін жоққа шығармады.

Осыған дейін Orda.kz «Алтын адам шеруі» халықаралық көрмесінің өтуі және Мұхамедиұлы басқаратын Ұлттық музейдің 4 миллиард теңгені не үшін жұмсағаны туралы егжей-тегжейлі жазған болатын.