Қаңтар қасіреті: Дикий Арман 20 жылға, Қайрат Құдайберген 8 жылға сотталды

Қанды Қаңтар ісі бойынша «Дикий Арман» деген лақап атпен танымал Арман Жұмагелдиев сотталды, деп хабарлайды Orda.kz.

Прокурор Жұмагелдиевке 20 жыл, Қайрат Құдайбергенге 8 жыл, ал ҰҚК 5-басқарма бұрынғы басшысы Руслан Ысқақовқа 15 жыл 6 ай түрме жазасын сұраған. Үшеуі де кінәлі деп танылды.

• Арман Жұмагелдиев — 20 жылға бас бостандығынан айырылды;
• Қайрат Құдайберген —  8 жылға сотталып, бүкіл мемлекеттік наградаларынан айырылды;
• Руслан Ысқақов — 15 жылға сотталды.

Сонымен қатар, сол кезде ұсталған тағы 40-тан астам адам бірнеше қылмыстық бап бойынша айыпталды, оның ішінде жаппай тәртіпсіздіктерді ұйымдастыру және заңсыз бостандықтарынан айыру сияқты баптар бар.

Қылмыс әлемінің серкесі Арман Жұмагелдиевке «Қаңтар» оқиғасы кезінде жаппай тәртіпсіздіктер ұйымдастырғаны және оған қатысқаны үшін айып тағылған. Тергеу болжамы бойынша, ол қару-жарақ  пен кездейсоқ өтіп бара жатқан 20-дан астам адамды ұрлап,  адамдарды заңсыз ұстап, олардың бостандығын шектеген.

Қайрат Құдайбергенге жаппай тәртіпсіздіктерді ұйымдастыру және Жұмагелдиевке белсене көмек көрсету айыптары тағылған. Сот материалдарына сәйкес, экс-депутат наразылық танытушыларды топтарға бөліп, белбеу таратып, адамдарды ұйымдасқан қылмыстық топтың әрекеттеріне қатысуға шақырған.

Осы іс бойынша тағы бір айыпталушы, Қазақстанның ұлттық қауіпсіздік комитетінің 5-басқарма бұрынғы басшысы Руслан Ысқақов бар. Ол Жұмагелдиевтің қылмыстық тобына қолдау көрсеткен деп айыпталды. Тергеу материалдары бойынша, Ысқақов «Дикий Арманға» Алматыдағы алаңда адам жинауды тапсырған.

Айта кетейік, осы іс бойынша негізгі сот тыңдаулары 2023 жылдың қазан айында басталды. Қаңтар оқиғасы бойынша сот процесі жабық режимде өтті. Себебі алғашқы тыңдауларда Руслан Ысқақовтың мәлімдемесіне байланысты жағдай күрделенді.

Ол өз сөзінде ҰҚК басшысының бұрынғы бірінші орынбасары Самат Әбіштің осы оқиғаға қатысы бар екенін айтты. Елдің экс-президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың немере інісі Әбіш 2024 жылдың наурыз айында үстінен қозғалған қылмыстық іс бойынша айыпты деп танылып, 8 жылға шартты түрде бас бостандығынан айырылды. Ол қаңтар оқиғасы кезінде билік өкілеттігін асыра пайдаланғаны үшін сотталды.

Қанды Қаңтарда аяғын алшысынан басқан Дикий Арманның не істегеніне егжей-тегжей тоқталайық

Алматы соты жариялаған мәліметтерге сәйкес, Жұмагелдиев қылмыстық топты басқарған, ал ол топ  ҰҚК-нің бесінші басқармасының басшысы Руслан Ысқақовтың қолдауына ие болған.

«Ысқақов басқарған ҰҚК бөлімшесі Жұмагелдиевтың қылмыстық ұйымымен бәсекелес болған бірқатар ұйымдасқан қылмыстық топтарды жойды. Дегенмен, Искаков тарапынан Джумагельдиеваның қылмыстық топтарының заңсыз әрекеттерін тоқтату үшін ешқандай шаралар қабылданбады», — деп жазылған сот мәлімдемесінде.

Қазақстанға Дикий Арман 2021 жылдың соңында оралды. Orda.kz-ке берген сұхбатында ол өзінің оралуы күштік құрылымдармен келісілгенін айтты. Ал оралуына себеп ретінде қызының дүниеге келуін атаған. Алайда, ақырында Жұмагелдиев Қаңтар оқиғаларына қатысы бар басты тұлғалардың біріне айналды.

Алдымен сол аккаунтта Жұмагелдиевтің бейбіт шеруге шақырып, әскери қызметкерлер мен полицияны да «бауырларымыз» деп атаған видеосы пайда болды. Кейін ол тағы бірнеше үндеу жасады. Ал 7 қаңтарда оның аккаунтында жарияланған соңғы видео – «Қазақстан» қонақүйінің холында, Қаңтар оқиғалары кезінде оның «штабына» айналған жерде, алматылықтарға азық-түлік пакеттерін тарату сәті болды.

Бірақ әлеуметтік желіде Жұмагелдиевтің ресми аккаунтында жоқ кадрлар шарлап кетті. Бұл Жаңа алаңда түсірілген видео, онда ол халық алдында сөз сөйлеп тұр. Жұмагелдиевтің айтуынша, оны сол жерге Руслан Ысқақовтың өтінішімен шақырған. Видеолардың бірінде ол Тәуелсіздік монументінің жанында тұрып, штаб құру, киіз үй тігу жоспарлары жайлы айтып, шерудің бейбіт өтуі керек екенін мәлімдейді. Алайда, журтшылық арасынан біреу оған ауыр сөздер айтқанда, Арман ашуланып, оған қарай ұмтылады, бірақ айналасындағылар оны тоқтатады.

Тағы бір Қаңтардың беогісіне айналған видео — жанып жатқан әкімдік ғимаратының алдында айтқан сөзі. Онда да Жұмагелдиев бейбіт шеруді қолдау туралы айтады, бірақ бұл жолы топ арасынан ауыр сөздер естілмейді, керісінше қолдаулар байқалады. Дегенмен, кейінірек Жұмагелдиевтің басы жарылған күйдегі видеосы пайда болғанын ескерсек, оны қолдамағандар да болған. Арманның өзі бір видеода мұны «арамзалар мен қорқаулардың» әрекеті деп атаған.

Бейбіт шеру жасауға шақырған үндеулерін Арман сотқа дейін-ақ өзінің тәртіпсіздікке шақырмағанын, керісінше, топты тыныштандыруға тырысқанын дәлел ретінде келтірген. Алайда, үкімнен көргеніміздей, сот бұл пікірмен келіспеді. 

Сол сияқты оның қоластындағылар ұстап алған адамдарды мародёрлар, ішімдік пен есірткіге мас болғандар деп сипаттағаны да сот тарапынан қолдау таппады. Жұмагелдиев «жасақшылар» және «еріктілер» деп атаған адамдар, ал БАҚ-та «Дикий Арманның адамдары» деген атпен танылған топ, Қаңтар оқиғалары кезінде көшелерден 24 адамды ұрлап әкеткен. Олар Алматының әртүрлі орындарына апарылып, соққыға жығылған, азапталған және тыйым салынған «Қазақстанның демократиялық таңдауы» қозғалысының мүшесі екенін мойындауға мәжбүр болған. Соның салдарынан ұрланғандардың бірі қайтыс болды. 

Алматы сотының қорытынды баспасөз хабарламасында Дикий Арман адамдарының 2022 жылғы Қаңтар оқиғаларына қатысы бар бір эпизоды былай сипатталды.  

«The Ritz Carlton Almaty  қонақүйінің маңында Жұмагелдиевтің қылмыстық тобының шамамен 15 мүшесі оның бұйрығын орындап, өтіп бара жатқан көлікті тоқтатып, ішіндегі бес азаматты түсірген. Жолаушылардың біреуін басынан балғамен ұрып, есінен тандырған. Кейін зардап шеккендерді еркінен тыс қонақүйдің жерасты автотұрағына күштеп апарып, ақшалары мен жеке заттарын тартып алған. Оларды іш киімге дейін шешіндіріп, соққыға жыққан. Сонымен бірге, оларды жаппай тәртіпсіздікке қатысқандарын және бөтеннің мүлкін ұрлағандарын мойындауға мәжбүрлеген».

Сондай-ақ адамдарды жаппай тәртіпсіздіктерді ұйымдастыруға өзінің қатысы бар екенін жасыру үшін Руслан Ысқақовтың бұйрығымен ұрлағаны айтылған.  

Ал Жұмагелдиев Orda.kz-ке берген сұхбатында ешкімді ешқайда апармағанын, «ұстаған» адамдардың барлығын ҰҚК қызметкеріне тапсырғанын мәлімдеген. Бірақ сот бұл нұсқамен келіспеді.  

Өзінің қол астындағылармен бірге Дикий Арманның өзін 7 қаңтар күні Ritz Carlton қонақүйінде ұстады.

Оқиғаға, айтпақшы, Алматы қалалық ішкі істер департаментінің бұрынғы орынбасары Берік Әбілбеков те қатысты, ол жақында Қошмамбетте Қаңтар оқиғалары кезінде азаптау жасағаны үшін сотталды. 

Сот үкімін шығарғанға дейін Арман Жұмагелдиев тергеу изоляторында үш жылдан астам уақыт өткізді. Бірақ осы уақыт ішінде оның есімі БАҚ-та үнемі аталып жүрді. Біз бұған дейін 2023 жылы сайтымызда шыққан оның сұхбатын бірнеше рет еске алдық. Әрине, біз оны тікелей емес, адвокаттары арқылы алдық. Адвокаттар бірнеше рет баспасөз мәслихатын өткізіп, тергеу барысына қатысты талаптарын білдірді.

2023 жылдың жазында Дикий Арманның айыпталушы статусынан бөлек, зардап шегуші статусын да алғаны белгілі болды. Бұл жағдай 2022 жылдың 7 қаңтарындағы қатаң ұстау оқиғасына байланысты болды. Бірақ кейінірек бұл статус одан алынып тасталды. Бірақ 2023 жылдың қыркүйегінде басталған сот жабық өтті. Алайда, соттың соңғы отырыстарының жазбалары 2024 жылдың соңында YouTube-те  пайда болды. Олардың бір бөлігі Арман Жұмагелдиевтің Instagram парақшасында жарияланды, бірақ оны нақты кім басқарып отырғаны белгісіз. Orda.kz мәліметі бойынша, қазір күш құрылымдары сот залынан жазбаларды кім тарапқа жібергенін анықтап жатыр — осы факт бойынша қылмыстық іс қозғалған.

Осылайша, Қаңтар бойынша басты айыпталушылардың бірі болған Арма Жұмагелдиев 20 жылға сотталды.