Қазақстан марганеці: Болат Назарбаев, Құлыбаевтар мен Кеңес Рақышевты не байланыстырады

Марганец өндіруші компанияның экс-қожайыны Нұрша Кәкенов Болат Назарбаевтың рейдерлік тартып алуының жаңа фактісін жариялады. Ол «KARUAN» ЖШС-да жарты жыл ғана құрылтайшы болып үлгерген. Orda.kz редакциясы қазақтың марганецінен кім пайда тапқанын анықтады.

Қаржы мониторингі агенттігінің хабарлауынша, Алматы қаласының Экономикалық тергеу департаменті Болат Назарбаев пен оның бұрынғы әйелі Майра Құрманғалиеваға қатысты «KARUAN» ЖШС-ін рейдерлік жолмен басып алу фактісі бойынша тергеуді бастады. Елбасының інісі мен келініне қатысты арызды марганец барлау және өндіру кәсіпорнының бұрынғы ортақ иелерінің бірі Нұрша Кәкенов жазған. ҚР Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі ауыр өнеркәсіп департаментінің экс-директоры оның шығыны 150 млн доллар болғанын айтты.

Orda.kz редакциясы былтыр қыркүйек айында таратылған «KARUAN» ЖШС қашан және кімге тиесілі екенін анықтады.

«KARUAN» ЖШС кімге тиесілі еді?

2004 жылдың қазан айында Руслан Амельченко Маңғыстау облысындағы Айткөкше кен орнында марганецті барлау және өндіру бойынша компания құрды. Бір жарым жылдан кейін, 2006 жылдың қаңтарында марганец өндіру кәсіпорнына жаңа құрылтайшылар - Яков Табачник, Сергей Бычков және Нұрша Кәкенов келді. Бірақ жарты жылдан кейін компания Елбасының інісі Болат Назарбаевтың қолына өткен.

Актив Болат Назарбаевтың қолында көп болған жоқ: 2008 жылдың 13 ақпанында ЖШС екі жаңа құрылтайшы мен директорға берілді. Жалпы, Елбасының інісі KARUAN-ға бір жарым жылдан астам уақыт иелік етті. Басшы креслосына Владислав Быков отырды, ал Орталық Азия инвестициялық консалтингтік компаниясы мен ILMAX (GB) LTD қожайын болды. Егер екінші компания жойылған болса, онда біріншісі туралы толығырақ айтып кеткен жөн.

Марганец өндіруші кәсіпорынды сатып алу кезінде Орталық Азия инвестициялық консалтингтік компаниясы заңды және жеке тұлғалардың меншігінде болды.

ALMEX PLUS

ALMEX PLUS ұйымы Динара мен Тимур Құлыбаевтарға тең құқылы тиесілі.

Еркін Әбішев – «ALMEX Holding Group» АҚ заң департаментінің экс-директоры.

Марат Мұхамбетов – Басқарма төрағасының халықаралық істер жөніндегі экс-орынбасары
«Қазақстан Халық Банкі» АҚ (Халық Банкі), «Цеснабанк» АҚ басқарма төрағасының бұрынғы орынбасары және басқарма мүшесі.

Серік Святов – «Narxoz University» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы.

Болат Святов – Ақсу ферроқорытпа зауытының бұрынғы директоры және «Тау-Кен Самұрық» ұлттық тау-кен өндіру компаниясының басқарма төрағасының бұрынғы төрағасы.

Қазір «Орталық Азия инвестициялық консалтингтік компаниясы» «Fincraft Resources» акционерлік қоғамының еншілес кәсіпорны болып қалды. Тағы бір құрылтайшы бар – Диас Кенжеболатов, ол бір мезгілде директор қызметін атқарады.

2012 жылдың қаңтарында «KARUAN» ЖШС басшысы ауысып, жаңадан басшылыққа Дәуренбек Тәліпов келді. Ал бір-екі жылдан кейін (24.02.2014 ж) негізін қалаушы өзгерді. Орталық Азия инвестициялық консалтингтік компаниясының орнына Кеңес Рақышев пен оның кәсіпорны SAT & Co Netherlands N.V. марганец өндіру кәсіпорнын ала бастады.

Бірақ 2014 жылдың қыркүйегінде Орталық Азия инвестициялық консалтингтік компаниясы қайтадан KARUAN иесі болды. Ол кезде ол SAT & Company арқылы Рақышевке және бұрын «Досжан темір жолы» АҚ директорлар кеңесінің мүшесі болған Нұржан Махановқа тиесілі болды.

2016 жылдың наурыз айында ILMAX (GB) LTD жабылған болатын және енді оған иелік ете алмайды. Осы уақытқа дейін директор орнында Диас Кенжеболатов отырды, ол «KARUAN» ЖШС таратылғанға дейін жетекшілік етті. 2016 жылдың 28 қазанында Fincraft Resources акционерлік қоғамы жаңа құрылтайшы болды, оның 97,85%-ы Кеңес Рақышевқа тиесілі. Қалған үлес Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорының қолында.

2021 жылдың қыркүйегінде KARUAN өз қызметін тоқтатты. 2017 жылдан бері кәсіпорын бір теңге де салық төлемеген.

Марганец өндіру тиімді кәсіп емес деп айтуға болмайды. Барлық металдың 90% дерлік қара металлургияда тұтынылады. Иілгіштігін, беріктігін және тозуға төзімділігін арттыру үшін болатқа темірмен қорытпа қосылады. Марганец сонымен қатар мыс пен никельдің қорытпасына қосылады. Ол электротехника саласында сұранысқа ие. Сондықтан Маңғыстау облысындағы кен орнында марганец өндіруге лицензиясы бар кәсіпорынның не себепті таратылғаны белгісіз.

Рейдерлік басып алулар

«Алматы Стекло» ЖШС бас директоры Әзім Абдуллаев 2016 жылы шыны зауыты ашылғаннан кейін бірден Елбасының інісі Болат Назарбаевпен табыс бөлісуге мәжбүр болғанын айтты. Кәсіпорынды Әзім Абдуллаев ағаларымен бірге салған. Жоба құны шамамен 50 млн доллар болған. Кәсіпкер 2022 жылдың сәуірінде ол Orda.kz сайтына Болат Назарбаевтың ұлы Нұрбол әкесінің үлесін басқа адамға – Руслан Шалинге бергенін айтқан.

Мамыр айының соңында шыны зауытына жаңа қожайынның өкілдері келеді. Жұмыс орындарын қорғау үшін қызметкерлер кәсіпорын ғимаратына кіретін жолды жауып тастаған. Әзім Абдуллаев рейдерлік тәркілеу фактісі бойынша арыз жазып, Алматы облысының экономикалық сотына Болат Назарбаевпен жасалған мәмілені жарамсыз деп тану туралы талап-арыз берді. 25 мамыр Алматы облысы бойынша апелляциялық соттың шағымды қайтару туралы шешімінің күшін жою туралы отырысына Болат Назарбаев пен оның ұлы Нұрболдың өкілі хабарлағанымен, келмеді.

Сондай-ақ, Данияр Әлпиев «Алтын Орда» базары да рейдерлерлік басып алуға ұшырағанын хабарлады. 2000 жылдардың басында базар оның әкесі Алтынбек Әлпиевтің меншігінде болған. Ұлының айтуынша, 2007 жылы әкесін өлтіріп, базарды басып алған. Қанды қаңтардан мен базардағы көптеген тексерулерден кейін бағаның қымбаттауы, қолжетімділікке шектеу қою, бағаны үйлестіру және басқа да заң бұзушылықтар анықталды.

Шынымен де базардың құрылтайшысы әрі басшысы Елбасының інісі Болат Назарбаевқа тиесілі «ҚҰРЫЛЫС LTD» ЖШС-не тән болған. Сөйтіп Алтын Орданың жаңа қожайыны Данияр Әлпиев атанды. Мамыр айында тағы бір кәсіпкер базарда рейд жүргізетінін хабарлады. Базардың бұрынғы директоры Данияр Әбдіғапаров та президентке жүгініп, жаңа әкімшілікті рейдерлік әрекетке барды деп айыптады.

Orda.kz тілшісі «Алтын Орда» базарында болып, жаңа басшылықтың жағдайын көрді. Сонымен қатар, редакцияның қолында «ҚҰРЫЛЫС ЛТД» ЖШС акцияларының 95 пайызы елордалық экономикалық тергеу департаментінің экс-депутаты Еркебұлан Хамзинге тиесілі екендігі туралы құжаттар бар.

Сондай-ақ, Алмас Әбдіғаппаровтың туыстары «AV-Construction» компаниясының жарғылық капиталының 25 пайызын рейдерлік жолмен тартып алғанын хабарлады. Қамауға алынған кәсіпкердің әйелі мен анасы барлығына Болат Назарбаевтың жақын адамдарын, оның ішінде туған қызы Құндыз Назарбаеваны кінәлайды. Алматы қалалық сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметі жәбірленушілердің арызы бойынша сотқа дейінгі тергеуді бастады.