Тоқаевтың позициясы нығайғанымен, Назарбаев алаңнан кетпейді – саясаттанушылар

cover

23 қараша «Нұр Отан» партиясы саяси кеңесінің кеңейтілген отырысында оның төрағасы болып қазіргі президент Қасым-Жомарт Тоқаев бекітілетіні туралы хабарланды. Orda.kz тілшісі мемлекет басшысына мұндай өзгеріс қалай әсер ететінін анықтап көрді.

Саясаттанушы Дос Көшім билік партиясының басшылығындағы өзгерістер қазақстандықтардың болашағына әсер етуі керек деп есептейді.

«Үкімет бар, президент бар, саяси партиялар бар. Мұның бәрі бір-біріне ұқсамайды. Менің ойымша, бізде алты саяси партия бар. Партиядағы кез келген өзгерістер үлкен рөл атқарады, өйткені олар біздің саясаттағы, экономикадағы және т.б. салалардағы болашақ бағытымызды қалыптастырады. Әрине, егер президент «Нұр Отан» партиясын басқарса, оның өкілеттілігі артады» деді Дос Көшім.

Екеуі де бір топтың мүшесі

Оның айтуынша, Назарбаев пен Тоқаев бір топтың мүшесі. Сондықтан биліктің ауысуын күтудің қажеті жоқ – адамдар өзгергенімен, мақсат-міндеттер сол күйінде қалады.

«Мен оларды «бұрынғы коммунистік номенклатура» деп атаймын. Бұл баяғы кеңестік номенклатуралық отряд. Ол тек бір бағытта қозғалады. Меніңше, саяси бағыт өзгермейді, өйткені Тоқаевтың өзінің саяси тобы не фракциясы жоқ. Сондықтан партияның мақсаты мен міндеттері өзгеріссіз қалады. Сондықтан бұл шешім ешқандай саяси өзгеріс әкелмейді» деп түсіндірді Дос Көшім.

Саясаттанушы қазіргі биліктің орнына мүлде басқа адамдар келсе ғана Қазақстанда өзгерістер болады деп сендірді.

«Мәселен, шетелде үкімет ауысса, тағы бір оппозициялық үкімет келеді – ары кетсе бірнеше министр қалады. Ескі үкімет толығымен кетеді. Ал бізде ондай жоқ. Тіпті үкімет ауысып жатыр, жаңалық күтеміз десек те – ештеңе өзгермейді, ескі министрлер қалады. Бұл ойын карталары сияқты, жаңа ештеңе жоқ. Сондықтан мен өзгерістерді күтпеймін» деп түйіндеді Дос Көшім.

Тоқаевқа билік 2019 жылы берілген

Саяси сарапшы Ғазиз Әбішев Тоқаевқа билік бүгін не кеше емес, 2019 жылы сеніп тапсырылғанын атап өтті. Қазір оның айтуынша, біз билік транзитін және президент Тоқаев ұстанымының біртіндеп нығаюын байқап отырмыз.

«Егер бұрын ол «бірнеше маңызды тұлғалардың бірі» болса, енді осы пирамиданың басында ол партия ішінде өз бетінше шешім қабылдай алады. Мәселен, ол нұротандық Мәжіліс депутаттарын қызметінен босатады, яғни мандаттан айыруы мүмкін. Яғни, оның рөлі артып келеді. Сондай ықпалды, оның президенттік мәртебесіне байланысты Тоқаев номенклатуралық ықпалды көбірек алады» дейді Ғазиз Әбішев.

Саясаттанушы Максим Казначеев әріптестерінің пікірімен келіседі. Ол Тоқаевтың енді үкімет құрамына ықпал ете алатынына сенімді, бірақ бәрібір бұдан үлкен өзгерістер күтуге болмайтынына сенімді.

«Ол бюрократияға әсер ету және элитаны бақылау үшін қосымша құралдарды алады. Енді ол билік вертикалын қалыптастыруға мүмкіндік алады. Тоқаев енді «Нұр Отан» партиясының парламенттік фракциясы мен партияның аймақтық филиалдарының басшыларына тапсырма беруге құқылы. Үкіметтің бүкіл құрамын саяси мемлекеттік қызметшілер құрайды. Олардың барлық шешімдері Қауіпсіздік Кеңесі деңгейінде қабылданады. Тоқаевтың өзі тиісті жарлыққа 2019 жылы қол қойған. Сондықтан, кез келген жағдайда, барлық шешімдер елбасымен келісіледі» деп түсіндірді Максим Казначеев.

Келесі президент сайлауында Тоқаев жеңіске жетуі мүмкін

Ол сондай-ақ Назарбаев 2,5 жылдан кейін орын алатын президенттік сайлауға дейін Тоқаевтың ұстанымын нығайтуға шешім қабылдағанын түсіндірді.

«2024 жылы бізде кезекті президент сайлауы белгіленген. Ал қалған уақытта Тоқаевтың мықты саяси ойыншы ретіндегі имиджін нығайту қажет. Назарбаев оған Қазақстан халқы Ассамблеясының басшысы қызметін тапсырып үлгерді, енді «Нұр Отан» партиясының көшбасшысы қызметін де тапсырып жатыр. Ол мемлекеттік сектордағы процестерді қосымша бақылауға алады. Бірте-бірте Тоқаевтың позициясы елдегі жағдайға ықпал етудің қосымша рычагтары арқылы нығая түседі» деп Казначеев өз болжамымен бөлісті.

Өз кезегінде саясаттанушы Дос Көшім эстафетаны Назарбаевтан Тоқаевқа беру ештеңені өзгертпейді дейді.

«Президент кеткенде, әсіресе өркениетті елдерде олар толыққанды кетеді. Назарбаев 2019 жылғы сайлаудан кейін кетуі керек еді. Ол эстафетаны басқаларға табыстауы керек. Саясаткерлер өзгеруі керек, жаңа тұлғалар келуі керек, онсыз саясат тоқырауға ұқсас болады» деп сенім бірдірді Дос Көшім.

Ғазиз Әбішев тұңғыш президенттің әрекетін оның екі жыл бойы Тоқаевтың президент ретіндегі рөлін қалай атқарғанын бақылағанымен түсіндіреді.

«Шешім қабылдау кезінде Назарбаевты басшылыққа алған дәлелдерді түсіну қиын. Бұл оның өз логикасы. Менің ойымша, ол осылайша транзит пен Тоқаевтың елдің бас лауазымында өзін қалай ұстағанын сынаған немесе бақылаған кезеңді жалғастырады. Бұл кезең аяқталуға шақ қалды. Бұл табиғи транзиттік процесс» деді Әбішев.

Билікті берудегі тағы бір қадам

Максим Казначеевтің айтуынша, 23 қараша болған оқиға – билікті беру эпизодтарының бірі ғана.

«Билікті берудің қандай да бір түрі туралы айту қиын шығар. Дегенмен, елдегі стратегиялық шешімдер әлі де Қауіпсіздік кеңесіне және оның төрағасы Нұрсұлтан Назарбаевқа жүктеледі» деп атап өтті саясаттанушы.

Саясаттанушы Асқар Нұрша Қазақстандағы биліктің ауысу үдерістерін Қытайпен ұқсас деген шешімге келді.

«Бұл транзиттің қытайлық нұсқасына ұқсай бастады. Бұл елде ел басшысы да үш негізгі лауазымға ие. Онда билік бірден мұрагерге берілмейді – процесс біртіндеп жүреді. Жалпы, біз Қазақстанда дәл осындай жағдайды көріп отырмыз. Назарбаев алдымен президенттік билікті Тоқаевқа тапсырып, оны өзінің мұрагері деп атап, сайлауда жеңіске жетуіне көмектесті. Одан кейін Қазақстан халқы Ассамблеясының төрағасы, қазіргі партиядағы басшылық қызметін тапсырды. Енді Қауіпсіздік кеңесінің төрағасы лауазымын табыстауын күтеміз» деді Асқар Нұрша.

Біз Тоқаевтың билігі артады деп айтамыз, бірақ бұл Назарбаев кетеді деген сөз емес.

Барлық саясаттанушылар Тоқаев пен Назарбаевтың бір саяси топтан екенін атап өтті. Демек, партия жетекшісінің ауысуы іс жүзінде ештеңені өзгертпейді.

Ғазиз Әбішев Тоқаевтың тұңғыш президент саяси аренаға алып шыққан саяси топтың мүшесі екенін атап өтті.

«Біз олигархиялық топтар туралы айтып отырмыз. Тоқаевтың басымдылығы бар. Негізінде ол ешқандай байсалды ойыншылармен байланыспаған, сондықтан Нұрсұлтан Назарбаев өзінің кандидатурасын мұрагер ретінде қарастырды. Елеулі экономикалық мүдделер болмаса, Тоқаев элиталық топтар үшін өзіндік төреші бола алады» дейді Максим Казначеев.

23 қараша күні не болды?

Еске салсақ, Нұрсұлтан Назарбаев ел президенті қызметінен кеткеннен кейін биліктегі «Нұр Отан» партиясының төрағасы болып қалған. 23 қарашада ол «Нұр Отан» партиясы саяси кеңесінің кеңейтілген отырысында төрағаның өкілеттігін Қасым-Жомарт Тоқаевқа беру туралы шешім қабылдады.

Қазақстан Президентінің жаңа өкілеттіктері:

  • партия қызметіне жалпы басшылықты жүзеге асырады;
  • партия съезін ашады;
  • партияның саяси кеңесі мен бюросының жұмысын басқарады.

Оның ұсынуға құқығы бар:

  • президенттікке кандидатты;
  • Премьер-министр лауазымына кандидатты;
  • Парламент депутаттығына кандидаттарды.

«Нұр Отан» партиясының мәжілісте 76 мандаты (71%), сенатта 34 мандаты (69%) бар. Президенттің ҚХА-ны басқаратынын (тоғыз мандат) және 15 сенаторды тікелей тағайындайтынын ескерсек, билік партиясының төрағалығы ауысқанда, енді Қазақстан парламенті де оның толық бақылауында болады. Барлық аймақтарда мәслихат депутаттарының барлығы дерлік «Нұр Отан» партиясының мүшелері.

Айта кетсек, 2021 жылдың сәуір айында Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының өкілеттігін Қасым-Жомарт Тоқаевқа берді. Бұл ретте Назарбаев оның құрметті төрағасы болып қалды.

Жаңалықтар

барлық жаңалықтар