Қашықтықтағы мектеп: Олар ковид кезінде оқыды

Алты ай ішінде Қазақстан қашықтықтан оқытудың бірыңғай қалыпты отандық платформасын құра алмады, ал қолданыстағы платформаны қолданушылар аз. Сарапшылардың айтуынша, Қазақстандағы мектептегі білім сапасы бұдан бес жыл бұрын экс-білім министрі Ерлан Сағадиевтің «жаңартулар» енгізуінен кейін күрт нашарлады.

Ақшаны ағынға тастадық, балаларымызды тонадық

Қазақстандағы білім сапасын арттыру үшін оқыту бағдарламаларын құрудың әр кезеңі тәуелсіз қоғамдық емтиханмен тексерілуі керек, - деді Қазақстан білім сарапшылары лигасының вице-президенті Гүлнәр Әбішева.

Коронавирустық пандемияға және жалпы карантинге ешкім дайын болмады. Қазіргі жағдайды түсінбеу салдарынан балаларда қорқыныш пайда болды. Ешкім оларға не болып жатқанын, қандай алдын-алу шараларын қабылдау керектігін түсіндірген жоқ.

Білім министрлігі меморандумдар жариялап, елдегі жағдайды түсіндіретін бейнероликтер жазуы керек еді. Біз Білім және ғылым министрлігінен де, Денсаулық сақтау министрлігінен де түсініктеме күттік. Мұғалімдер не болып жатқанын мүмкіндігінше түсіндірді, бірақ ол жеткіліксіз болды.

Екінші мәселе - білім беру жүйесінің материалдық-техникалық базасының дайын болмауы. Егер 10 жыл бұрын электронды оқыту жүйесі, оған миллиардтаған қаражат салынған болса, қандай-да бір жолмен жұмыс істейтін болса, мұғалімдерде де, балаларда да қашықтықтан оқыту бағдарламаларын қолдану үшін, ең болмағанда, кейбір дағдылар болса,жағдаймүлдем басқаша болар еді. Біз ақшаны ағыздық, балаларымызды тонадық. Ал қазір біз олардың алдында кінәліміз, өйткені алты айдан бері лайықты білім алуға қол жеткізе алмаудамыз.

Абишеваның айтуынша, көптеген балалар үшін компьютерлердің, планшеттердің және Интернетке қол жетімділіктің болмауы үлкен проблема болды. Материалдық проблемалар көбінесе ауыл оқушылары мен аз қамтылған отбасылардың балаларына әсер етті.

Сарапшы мектептерде жұмыс істеп көрмеген функционерлер министрлікте отырады деген ойда.

Жаз бойы біз осы мәселелерді талқыладық, алгоритмдерімізді ұсындық. Бірақ, өкінішке орай, министрлік біздің ешбір ұсыныстарымызды естімеді. Қашықтықтан оқыту бүкіл оқу бағдарламасын қамти алмайды. Балалардың сыныптағы және экран арқылы ақпаратты қабылдау уақыты мүлдем басқаша. Мұғалімдерге жаңа оқу құралдары қажет болды.

Қазақстандық білім сарапшылар лигасының мамандары бес сайт қашықтықтан оқытуға жарамайды деп білім министрлігінің шенеуніктерін сендіруге тырысты. Біз оларға төртінші тоқсанда балалардың қандай платформаларда болғандығын талдауды сұрадық. Олардан техникалық деректерді сұрадық - қай өңірлерде Интернет бар, қай жерде жоқ, жылдамдығы қандай, электронды құрылғылар бар ма деген сауалдарға жауап қатпады. Берілген талдауға сәйкес шешім табайық деп едік. Қашықтықтан оқыту платформасына қойылатын негізгі талаптарды әзірлеу және АТ платформаларын ұсыну үшін жақсы аналитика жүргізу қажет еді.

Абишеваның ойынша, қазір шенеуніктердің қолдары ауыз жабумен босамай жатыр, құдай сақтасын, ата-аналардың немесе оқушылардың бірі қашықтан оқуда қиындықтар бар деп айтып қалып жүрсе тағы. Бұлай істеудің орнына республика аралық конкурс жариялап, мамандардан құрылған (бізде тәжірбиелі мамандар көп) топ жинау керек. Олар өз тәжірбиелерімен бөлісіп, қашықтықтан оқуды дұрыс бағытқа қояр еді.

Біздің ұрпақ балаларына ештеңе жасаған жоқ. Техникалық және ақпараттық прогресс дәуірінде біз балаларды оқыту үшін ертегідей жағдайлар жасай алатын едік, бірақ тіпті ауылдарға интернет қоса алмай отырмыз.

Анықтама: Қазақстандық білім беру сарапшылар лигасында 84 маман жұмыс істейді, оның 25-і белсенді сарапшылар. Онда талдау мен сараптамамен жұмыс істейтін мамандар жиналған. Мектепке дейінгі және мектептегі білім беру, орта техникалық және кәсіптік білім беру, жоғары оқу орындарының білгірлері бар. Барлығы жоғары мамандандырылған, әрқайсысы өз бағытында жұмыс істейді. Сарапшылар үнемі біліктілікті арттыру курстарынан өтіп отырады.

БҒМ өзін жаман басқарушы ретінде көрсетті

UniverSity білім беру технологиялары бюросының жетекшісі Жанна Мендыбаева мектептегі білім беру саласында болып жатқан барлық процестерді мұқият бақылауда. Оның заманауи, сапалы және тиімді болуы үшін өз қателіктерімізді мойындап қана қоймай, оларды уақытында түзету қажет. Сарапшы балаларды оқытудың құрылымын өзгерту керек және бітіруші сыныптарда кәсіптік бағдар беруге екпін қойған жөн деген ойда.

Үшінші тоқсанның соңында қашықтықтан оқытуға көшу туралы мәселе күрт туындады және барлығы 2013 жылы істен шыққан және ешқашан қолданылмаған электрондық оқыту жобасын еске түсірді. Депутаттар мен жұртшылық осыған байланысты демін ішіне тартып жатқанда, мектептер кенеттен демалыстан кейін оқуды қалай жалғастыру керектігін ойлауға мәжбүр болды. Мұғалімдер қандай ресурстармен жұмыс істейтіндерін білмей, заманауи технологияларға қол жеткізе алмай, шұғыл түрде IT-ресурстарды игере бастады.Ал Білім және ғылым министрлігі өзін жаман штурман ретінде көрсетті - олар шешімін табамыз деп уәде беріп, бірақ тоқсан басталуына бір күн қалғанда интернет-ресурстардағы ақаулықтар жөнінде айтып ешқандай платформаны ұсына алмады. Оқытушылар мен оқушыларға бес минуттық телесабақтар қолданысқа берілді. Жетілдірілген мектеп директорлары шетелдік оқыту платформаларын игерді, ал технологияны білмейтіндер WhatsApp-ты қолдануда.

Оқу жылы аяқталғаннан кейін мамандар, мұғалімдер мен ата-аналар төртінші тоқсан сәтсіз аяқталғанын түсінді және оған кінәлі Білім және ғылым министрлігі деген ұйғарымға келді. Бірақ олар бұл мәселені мойындамай, ешқандай түзетулер енгізбеген.

Спикер қашықтықтан оқыту енгізілгеннен кейін алты ай өткен соң, жағдай нашарлады деп санайды. Жаз айлары бос өтті. Мұғалімдерге маусым айында демалуға уақыт берілуі мүмкін, ал мамырда олардан қашықтықтан оқыту жағдайында сабақтарды дамытуға назар аударуды сұрау керек болған.

БҒМ қайта қашқақтады. Шілденің екінші жартысында олар мұғалімдерді қашықтықтан технологияларға үйретуге тырысты, бірақ бұл тәжірибесіз ұйымдастырылды. 1 қыркүйекке дейін білім алаңдары дайын болмады. Мектептерге жаңа оқу жылына еш алаңсыз кіру үшін ресурстарды өз бетінше таңдауға, мазмұн құруға тыйым салынды.

Бірақ тамыздың 20-на қарай Білім және ғылым министрлігі мұғалімдерге ештеңе түсіндірместен, әдеттегідей мектептер мен колледждерде бағалаудың жаңа жүйесін енгізді. Білім жүйесі сын көтермесе, білім деңгейін бағалау қалай болмақ?

Пәндерін жақсы оқытатын мұғалімдер таңнан кешке дейін бос емес. Тәуелсіздіктің 30 жылында мұғалім мен оқушылар еңбегін нормалау туралы ешкім ойланбаған. Білім сапасы төмендеген. Білім сапасын тексерсе, нәтежие төмен болары сөзсіз.

Қашықтан білім алу басқа түскен қардай

Қазақстан Республикасы Дене шынықтыру мұғалімдері қауымдастығының жетекшісі, Алматы қаласындағы №68 гимназия мектебінің дене шынықтыру пәнінің мұғалімі, мұғалім-мастер Наталья Дрейт форс-мажорлық жағдайларға қарамастан кез-келген пәнді қызықты және сапалы түрде қашықтықта оқытуға болады деген ойда.

Қашықтықтан білім беру барлығына басқа түскен қардай болды. Мұғалімдер оған дайын болмады. Тренинг пен ұсыныстар қысқа мерзімде өтті. Қиындықтар балалармен тікелей және кері байланыста пайда болды. Біз балаларға қалай тапсырма жіберіп, кері байланыс алатынымызды білмедік. Интернетте қиындықтар болды. Кейбіреулерінде ноутбуктар мен телефондар болған жоқ.

БҒМ не істерін білмеді. Нұсқаулар күн сайын өзгеріп отырды. Мұғалімдерге сабақты жаңа әдіспен қайта бастауға тура келді.

Білім сапасы оқушылардың өздеріне де байланысты. Егер олардың білім алуға деген ынтасы мен ниеті болса, олар мұғалімнен өздеріне қажеттінің бәрін алады. Адал мұғалімдер өз пәні үшін жауап береді, балалардың пәнді игеруі үшін бар жағдайды жасайды, өйткені олар карантиннен шыққаннан кейін жоспарға сай үлгеру керек екенін түсінеді.

Сабақты қашықтан қызықты өткізуге, балаларды дамытуға болады. Барлығы мұғалімнің кәсіби шеберлігіне, оның жұмысқа деген құштарлығына, балаларды ынталандыру қабілетіне және материалды шығармашылықпен ұсынуына байланысты.

Әлия Ахетова Көкшетау қаласындағы мектептердің бірінде тарих және құқық пәндерінен сабақ береді. 40 жылдық педагогикалық өтілі бар. Ол орта және қайталанатын пәндерді мектеп бағдарламасынан алып тастап, мемлекеттік тілді оқыту сапасына көп көңіл бөлу керек деп санайды.

Бірінші тоқсанда балалар орындалған тапсырмаларын тексеруге WhatsApp арқылы жіберген. Бұлдыр, түсініксіз жазуларды тексеріп, оған баға қоюға мәжбүр болдық. «Zoom» лақтырып жібере берді және сабақ беру қиынға соқты.

Әдеттегі жұмыс форматында мұғалімдер кешкі алтыға дейін мектепте бос емес. Қазір біз тәулік бойы жұмыс істейміз. Кейбір оқушылар үй тапсырмасын сағат түнгі 12 жарымда, 1-де жібереді. Күнделік бойынша сауалдар қоюға түнде хабарласады. Оқушылар мен ата-аналар мұғалімнің де адам екенін, оның отбасы, балалары барын ұмытып кеткендей. Бүгінгі таңда мұғалімдер қызмет көрсететін персонал, олар тәулік бойы жұмыс істеуі керек, өйткені қашықтықтан оқыту жағдайында жұмыс күні шексіз деген түсінікті.

Мұғалім ең алдымен мектеп бағдарламасынан қажет емес материалдарды алып тастау керектігін ескертті.

Өзін-өзі тану, валеологияны, анатомияны, азаматтық, экономикалық теорияны, құқық негіздерін, әлеуметтік ғылымдарды, дінтануды қайталайтын пән. Бұл ең қажет емес пән. Өкінішке орай, мемлекеттік тіл қазақстандықтардың көпшілігі үшін ешқашан ана тіліне айналмаған, өте қарапайым түрде оқытылады. Біз көптеген мәселелерді көтереміз, бірақ бізді ешкім естімейді.

Мен бірнеше рет мәселелер қозғап, сұрақтар қойдым. Өткен жылы менің вирустық бейнеролигіме көпшіліктің пікірі басым болды. Бірақ, халықтың қолдауына қарамастан, жергілікті «Нұр Отан» да, білім басқармасы да маған қарсы болды. Олар мектепте қудалауды ұйымдастырды және мен үшін сот ісін бастады. Репрессия өте қатал болды. Бірақ бұл мені сындыра алмады. Мен үшін қаншалықты азапты, ащы, ауыр болғанымен, мен айтқаныма өкінбеймін. Мен бәріне қарамастан балалармен сапалы, іргелі және жүйелі білім беруге тырысамын. Бұл мен үшін ең маңызды.

Мектепке бару қажет пе?

Наталья, бірінші сынып оқушысының анасы:

Қашықтықтан және онлайн оқуға қарсы болу керек! Ата-аналар балаларын өздерімен бірге жұмыс істеуге мәжбүр етеді, өйткені ата-әжелер технологияны түсінбейді және мектеп оқушыларын басқара алмайды. Бұл қорқынышты көрініс: жүйкесі ауырып тұрған анасы, өйткені ешкім жұмысты шетке қойған жоқ және қиналып тұрған бала, өйткені айналасында оқу ортасы жоқ.

Раушан, үшінші сынып оқушысы:

Сіз мұндай дайындықты қалай қолдайсыз? Бұл тозақ! Біз үшінші сыныпта оқимыз, мені жаттығу қатты таң қалдырды. Біздің мұғалім тек ата-аналармен байланысады! «Zoom» арқылы балаларға екі-үш минутқа байланысқа шығады, соның өзі күнделікті емес. Барлығы бізде күніне екі-үш минуттан екі-үш сабақ бар! Қалғанын біз өзіміз жасаймыз. Бала материалдарды өз бетімен түсіндіруі керек. Мұғалім балаға жаман баға қойып, нашар түсіндіргені үшін ата-ананы кінәлайды! Біздің мұғалімнің тіпті WhatsApp мессенджері жоқ, онда ол ең болмағанда бірдеңе түсіндіріп берер еді. Ол балалармен ешқандай қарым-қатынас жасамайды! Ұстаз ата-анасына пошта арқылы хат жазады, болды! Бірақ мұғалімге бірдеңе айтсаңыз, ол ренжіп: «Мен жұмыстан бас тартамын!» деп айқайлайды. Бұл білім емес, ессіздік! Бұл мұғалімдер не үшін жалақы алады?

Разия Әбдіқадырова, журналист, психолог:

Егер елдегі эпидемиологиялық жағдай қолайлы болса, онда күндізгі оқу форматына ауысқан дұрыс. Бұл әлеуметтену және қарым-қатынас, білім берудің жоғары сапасы. Бірақ егер эпидемиологиялық жағдай алаңдаушылық туғызса және медицина аурудың жоғарылауына қарсы тұра алмаса, онда, әрине, балаларға қамқорлық жасау керек. Балам үшін мен орыс мектебінде күндізгі оқуды таңдадым және бұл үшін өкінбеймін.

Қазақстандық ата-аналар қашықтықтан оқытуға үзілді-кесілді қарсы болса, кейбірі дәстүрлі білім беруді қайтаруды талап етеді. Олар петицияларға қол қойып, әлеуметтік желілерді мина алаңына айналдырды.

Мектеп оқушылары, мұғалімдер мен ата-аналар қиналып, тәулік бойы сабақтарын қадағалап, телефонның көгілдір экранынан көз алмауда, ал осы уақытта Білім және ғылым министрлігі мен 38 жастағы министр Асхат Аймағамбетов бастаған шенеуніктер тынышталып, босаңсып қалған. Мұның бірнеше жылдан кейін неге әкелетінін білетін боламыз....