Әлия Назарбаеваның Қазақстаннан 312 млн долларды қалай шығарғаны белгілі болды

Қазақстанның тұңғыш президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың кіші қызы Әлия Назарбаеваның елден 312 миллион шығаруының ықтимал жолы белгілі болды.

«Біз Әлияның белгілі бір Денис Коротков-Каганович пен Малик Ішмұратовқа ағылшын сот құжаттарының ресми тізілімінен талап арызының көшірмесін ала алдық. Әлия Назарбаева 2005 жылы Малик Ішмұратовпен танысқанын айтады, ол оған жеке байлығы үшін белсенді түрде кеңес бере бастаған сияқты.

Назарбаеваның айтуынша, ол оған PEP – «саяси маңызды тұлға» екенін және оған Қазақстанда активтерді сақтау қауіпті екенін бірнеше рет айтқан; ол активтерді шетелде ұстауы керек және оған көмектесе алатын адамдарды біледі» деп хабарлайды «DailyMail» басылымы.

Оффшорлық әпке

Назарбаеваның мәлімдемесіне сәйкес, 2006 жылдың ортасында ол Қазақстанда 325 млн доллар алып, «кейбір құнды акцияларды» сатқан. Тағы да Ішмұратов мырза бұл ақшаны алуға кеңес берді. Оның кеңестері ескерілген сияқты:

2007 жылдың қыркүйегінде бірінші қызының дүниеге келуіне байланысты Әлия өзінің politically exposed person мәртебесі туралы көбірек алаңдады.

Ішмұратов Назарбаеваға соншалықты жақын болғандықтан, оны «қарындасым» деп атай бастады. Ол оны Денис Коротков-Когановичке және басқаларға сенуге болатынына иландырды.

2007 жылдың көктемінде Назарбаева Алматыдағы мейрамханада төрт адаммен кездесті. Олар презентация жасады (негізгі «сөз сөйлеуші» Коротков-Каганович болды), онда Назарбаева ешқандай жағдайда Қазақстанда ақша ұстамауға тиіс екенін атап өтті; Ішмұратов қаржыгерлері Назарбаеваның барлық активтерін құрылымдауға және оның атынан іс жүргізуге дайын; активтерді Қазақстаннан шығару керек, және олардың меншік иесі Назарбаева болып қалса да, олар ресми түрде оның мүліктік құқықтары мен мүдделерін жасыру және қорғау (hide and protect) үшін Британ Виргин аралдарынан трастқа жазылады. Қаржыгерлер ұсынысы: капиталдың бір бөлігі ақша түрінде қалады, ал екіншісі әртүрлі инвестициялар үшін пайдаланылады. Лондондық төрттіктің сыйақысы табысты инвестициялаудан тапқан табыстың төрттен бірін құрайды.

Лондондық тиімді менеджмент

Назарбаева бұдан әрі сотқа мейрамханада қаржыгерлерге осы схеманы іске асыруға нақты келісім бермегенін мәлімдейді. Алайда жұмыс қайнап жатты. Президенттің қызы үшін негізгі құрылым — Marstock (Британдық Виргин аралдары) жасалды. Ақша түрінде қалуы керек мүліктің бір бөлігі үшін Лихтенштейнде құрылым құрылды — Alsarah қоры. Біз мұндай ұйымның бар екенін әлі растай алмаймыз — Лихтенштейн тізілімінде мұндай атаумен немесе ол жазбамен жұмыс істейтін құрылым жоқ.

Қаржыгерлер, президенттің қызы сот сендіргендей, оның байлығын басқару үшін фирмалар мен фирмалардың бүкіл қаржысын біріктірді:

• AS Properties Holding Limited, Hartsage International Limited — Британдық Виргин аралдары;
• KNG жеке қызметтері — Англия;
• KNG Investment SPC Fund Limited, KNG Management Limited, Alsarah Foundation, Alsarah Limited — Channingwick Limited — Багам аралдары;
• Wyndham Limited (кейін Alsarah Finance GmbH деп аталады) Сент-Винсент пен Гренадинде.

Сондай-ақ, Назарбаеваның құралдары, оның айтуынша, фирмалар арқылы қозғалады, оның бір бөлігінің болуы туралы ол қандай да бір сәтке дейін мүлдем білмеуі мүмкін:

• Ashton Rose Limited, Ashton Rose Concierge Service Limited, Oracle Capital Family Office Limited, Machlin Oracle Limited, Machlin Oracle SICAV-SIF, TFS Loans Limited, The Finance Store Limited — Англияда;
• Honeydew Investments — Tigan Investments Limited — Сейшел аралдарында;
• Oracle Capital Advisors Limited, Avere BSB Investments Limited — Багам аралдарында;
• Croxton Holdings Limited, Estates Premier Corporation — Британдық Виргин аралдарында;
• Альфа ресурстары шектеулі-белгісіз юрисдикцияда.

2008 жылдың 13 маусымында Назарбаева 150 милион долларды трасттың базалық құрылымы-Британдық-виргиндік «Марстокқа» ауыстырды. Жоспар келесідей болды: 100 миллион доллар Лихтенштейнге кетеді, 50 миллион доллар қалта шығындары үшін Марстокта қалады.

2008 жылғы 8 желтоқсанда Назарбаева cbh Compagnie Bancaire Helvetique швейцариялық банкін сатып алу үшін «Марстокқа» тағы да $108 млн аударды. 2010 жылғы 15 Қаңтарда Назарбаева «Марстокқа» ұшақ сатып алу үшін тағы да $14 млн аударды. 2013 жылғы 15 наурызда Назарбаева Грузиядағы Liberty Bankті сатып алу үшін $40 млн аударды.

Жалпы алғанда, Назарбаеваның «ағасы» Ішмұратовпен және оның командасымен өзара қарым-қатынасы барысында Қазақстаннан 312 миллион АҚШ доллары шығарылды.

Инвестициялар сәтсіз аяқталды

Неге Назарбаеваға банк сатып алу керек болды? Жауапты ол өзінің талап — арызында береді — «саяси маңызды тұлға» ретінде ол Қазақстаннан тыс жерлерде шоттар аша алмады, сондықтан өз банкі болуы қажет. Сонымен қатар, Ішмұратов бұл «жақсы инвестиция» болатынына сендірді. Ол Лос-Анджелесте Compagnie Bancaire Helvetique негізін қалаушы және жетекшісі Джозеф Бенамумен кездесті және нәтижесінде банк акцияларының 51%-ын 130 миллион швейцарлық франкке (108 миллион доллар) айырбастау туралы келісімге келді.

Алайда, қаржыгерлер айтуынша, тек 75 миллион франк, ал Назарбаеваның айтуынша, тағы 75 миллионы жоғалып кеткен. Ол ешқандай акция алмаған.

Сондай-ақ, Назарбаева өзінің қаржыгерлеріне Дубайдағы вилланы сатып алуды және ондағы девелопментке қаражат салуды тапсырды. Осыған байланысты ол Ішмұратовтың Дубайда тұруын төлеуге мәжбүр болды, бірақ ол вилланы да, активтерді де ала алмады — тағы 16 миллион доллар төмен.

Назарбаева Ішкі істер министрлігіне және компанияға Лондондағы хайгейттегі Вью-роудтан үй сатып алуды тапсырды. Сатушының үйі 7,35 миллион фунт болды. «Сенімді қаржыгерлер» Назарбаева сотқа шағымданғандай, оны тез сатып алып, оған 1,39 миллион фунт қымбат сатты.

Ішмұратов Назарбаеваға Лондондағы Бишопс-авенюдегі Harrison Varma жылжымайтын мүлкіне инвестиция салуға қатысуды ұсынды, бірақ ол бас тартты деп болжануда.

Алайда, «сенімді қаржыгерлер» соған қарамастан, Назарбаеваның айтуынша, оның ақшасынан Buxmead Limited фирмасына осы мақсаттарға несие берді және ол Бишоп даңғылынан 30 млн фунтқа жер бөлігін сатып алды. Ішінара бұл несие кейіннен қайтарылды. Алия ішінара қайтаруды ескере отырып, келтірілген залалды 14 миллион АҚШ долларына бағалап, ұшақ сатып ала бастады. Сату бағасы 23 миллион долларды құрайтын фирмада оның қаржыгерлерінің бақылауында 2,6 миллион доллар қалды, сонымен қатар Әлия наразылық білдіріп, «мүлдем жаңа» (brand new) орнына пайдаланылған ұшақты жеткізді.

Назарбаеваның тағы бірнеше ондаған миллион доллары Грузиядағы Liberty Банкінің 49,9%-ын румындық миллиардер Дин Парижиудан сатып алумен жасалған мәміле барысында жоғалып кетті.

Оффшорлық цикл қолданылды. Акциялар Әлияға емес, лондондық қаржы данышпандарының қызметкері Олег Никитюктің құрылымына жазылды. Осы күрделі операциядан қалған активтерді сатқаннан кейін Назарбаева залалды 13 миллион еуроға бағалады.

Транзакциялардың басқа сериясында Назарбаева Грузия Liberty банкіндегі үлесін сатып алды. Осы мақсатта ол 40 миллион доллар берді. қаржыгерлер оффшорлық бірнеше схеманы айналдырды – нәтижесінде ақша аз болды, акциялар болмады.

Назарбаеваның ақшасының бір бөлігі қайтарылды және ол 24 миллион доллар шығын туралы мәлімдеді.

Әрі қарай – ұсақ-түйек: 22,7 миллион доллар қаржыгерлердің (ішінара және басқа адамдар: Сергей Ким, Грегори Стулберг, Марк Шабад, Мартин Грехэм) бақылауындағы фирмаларға несие алды деп болжануда. Бұл несиелер ішінара қайтарылды. 24,7 млн доллар лондондық менеджерлер мен Грехэмнің бақылауындағы микрокредиттік фирмаға кетті. Ал, 5 миллион доллар – нақты мақсаттарсыз, Стулберг пен Шабадтың бақылауында. «Әр түрлі» баған бойынша Назарбаева ішінара қайтарылған қаражатты ескере отырып, 23 млн доллар талап етті.

Баяндалған оқиғаларды біз Әлия Назарбаеваның айтқанының рас екендігі туралы жазбаша міндеттеме берген нұсқасында келтіретінімізді атап өтеміз. Өкінішке қарай, бізде оның қаржыгерлерімен жедел байланысуға және олардың көзқарасын білуге мүмкіндік жоқ.

Сотта келтірілген зиянның толық сомасы жүз миллион доллардан асты. Нәтижесінде Назарбаевтың қызы Ішмұратов және Коротков-Кагановичпен не туралы уағдаласқандығын, өздерінен бөлек тек ағылшын төрешісі біледі. Естеріңізге сала кетейік: тараптар бітімгершілік келісім жасасты.