Адамдар қаза табуда: Шамалған станциясында теміржол өткелінің орнына қауіпті жол айрығы салынды

«Жол жоқ болса — Салық жоқ» жобасы аясында Orda.kz журналистері Жібек жолы кентіне (бұрынғы Шамалған станциясы) жаңа жол айрығы іске қосылғаннан кейін де адамдар неге қаза боп жатқанын білу үшін бардық, ал атышулы өткелде әлі де көп шақырымдық кептелістер сейіле қоймаған. 

Жақында Астанаға баратын ескі жол мен Жібек жолы шетіндегі жаңа жол айрығының түйіскен жерінде адам өмірін қиған жол-көлік оқиғасы болды. 67 жастағы жүргізуші қарсы бағытқа шығып кетіп, ауыр жүк көлігімен бетпе-бет соғылған.

«Жеңіл автокөліктің жолаушысы Қаскелең қаласының ауруханасына жеткізілді. Барлық қажетті сараптамаларды тағайындау арқылы қылмыстық іс қозғалды» деп Алматы облысының ПД хабарлады.

Жергілікті тұрғындар жаңа жол айрығы іске қосылғаннан бері проблемалар мен көлік қақтығыстары көбейіп кетті деп қынжылады. 

Шамалғандықтардың негізсіз үміттері

Мұның бәрі 2019 жылдың 15 қыркүйегінде Шамалған станциясы өткелінде болған жұртты шулатқан жол апатынан басталды. Ол кезде пойыз бен автобус соқтығысқан болатын. Жүргізуші 2014 және 2016 жылы туған екі бала мен бір әйелден басқа барлық жолаушыларды түсіріп үлгерген. Жүргізушінің өзі сол жерде қайтыс болды, ал ауыр жағдайдағы жолаушылар жан сақтау бөліміне жеткізілді. 
Бейненің бұл үзінділері "Қазақстан теміржолшысы" YouTube-арнасында орналастырылған.

Келесі күні комиссия оқиға орнына барды, оның құрамына ИИДМ және ҚТЖ Көлік комитетінің лауазымды адамдары болды. Адамдарға "теміржол" арқылы көпір салынады деп уәде етілді. Ол барлық (Кошмамбет, Көлащы, Тұрар, Екпінді және Шамалған ауылдары). Алматыдан Астанаға, Қаскелеңнен Берекеге және т.б. баратындар туралы айтпағанда, кем дегенде 100 мың адам ауыл тұрғындарының өмірін жеңілдетуі керек еді. Көп ұзамай өткел арқылы құны 353 559 628 теңге болатын жаяу жүргіншілер көпірі салынды.

2020 жылы жаңа жол айрығының құрылысы басталып кетті. Ауыл тұрғындары толқып, жол апатына әкелетін кептеліс мәселесі ақыры аяқталады деп сенді. Бірақ, өкінішке қарай, осы жылдың қыркүйегінде  өткелді айналып өту үшін салынған жол айрығы пайдалануға беріле салысымен, ол теміржол өткелі ретінде салынбағаны, бірақ Республикалық маңызы бар "Ресей Федерациясының шекарасы (Екатеринбургке) — Алматы 2453 шқ — 2446 шқ(42-49 шқ), Шамалған станциясын айналма жолмен өту" мақсатында —  транзиттік машиналардың оңай өтуі және елді мекендер арқылы өтетін жолға автомобиль жүктемесін азайту үшін жол айрығы салынғаны белгілі болды. Бірақ, құрылысына 25,2 млрд теңге жұмсалған, ұзындығы жеті шақырым болатын жаңа тас жол тұрғындардың жағдайын одан ары нашарлатты.

 Шаң жұтып, кептелісте бірнеше сағат тұрамыз

Orda.kz тілшілеріне өткелде тұрып қалған көліктерден күн сайын зардап шегетін Жібек жолы кентінің тұрғындарымен әңгімелесуге мүмкіндік туды.

Натальяның үйі елді мекеннің шетінде, теміржолдан шамамен екі шақырым жерде, бірақ соған қарамастан, жабық өткелден туындаған кептелістер тікелей үйіне дейін жетеді екен. 

«Біріншіден, жаңа жол айрығына кіру кезінде белгіленген көрсеткіште «Астана» деп жазылған, яғни бұл жолдан Алматыға да, Бұрындайға да, Екпіндіге де, Зерносовхозға да өтуге болатындығы туралы ақпарат жоқ. Яғни, осы елді мекендерге баруы қажет жүргізуші осы тақтаны көріп, әрине, біздің ауыл арқылы жүреді. Мұнда әр бес минут сайын пойыздар жүреді, қозғалыс жабылады, кептеліс пайда болады. Екіншіден, бұл жолмен жүргізушілер ескі әдіспен жүреді, ал шығар жерде - опа! — жол жүруге тыйым салынған, жол айрығына бұрылу керек, бес-алты шақырым артқа оралып, теміржол өткелінде қайтадан бұрылу керек», — деді Наталья.

Сұхбаттасушының сөздерінің растығына көз жеткізу үшін біздің журналистер теміржол өткелінің бойымен тосқауыл жабық уақытта жүріп көрді. Жағдай мәз емес екен. Ашық өткелден тез өту үшін кейбір жүргізушілер жол жиегіне, қарсы жол бағытына шығады, ал түзу жүру үшін кейбіреулер төтенше жағдай туғызып, пайда болған «қуысқа» сығылып үлгереді. Ал жаяу жүргіншілер көліктер арасында жүреді. Олар жүздеген миллион теңгеге салынған көпір бойынша теміржол төсемінен өтпек емес. Олар балалармен қорықпай ғана жүретін жолдарды таңдап алған.

Бес жыл бұрын, автобус трагедиясы болған кезде, тағы да, өткелдегі тұрақты кептелістер мен көліктердің үлкен ағынына байланысты, тұрғындарға, бұл мәселені жолдың осы бөлігінде автокөліктердің жиналуын шешуге уәде берілді. Шындығында, бүйірден салынған жол айрығы кептеліс пен апаттық жағдайларға әсер етпеді. Алматыдан немесе Бішкектен Астанаға баратын тас жол бойымен келе жатқан жүргізушілер дұрыс бағдарланып, жол айрығына шыға алады, бірақ егер олар Байкент кентіне (ел арасында астық совхозы) кіру қажет болса, онда жол айрықтың алдындағы көрсеткішті көрмей,  2gis.kz қосымшасы арқылы жүрсе, онда олар тұйық жолға тіреліп қалады. Айтпақшы, ол қосымша барлығын Астанаға ескі трассамен жүруге бағыт береді. Сол үшін жүргізушілер жолдан шығып, сапарды қайтадан бастауға мәжбүр болады.

Жібек жолынан шығар жерде өліммен аяқталған апатқа дейін бетон қоршаулар болған жоқ, сондықтан жүргізушілер «зебраға» көздерін жұмып, жол айрыққа шыққанға дейін дерлік жүріп өтетін. Олар қарсы бағытқа түсетінін түсініп, кері бұрыла бастайды. Бұл бір немесе екі жүргізуші емес. Куәлік ретінде асфальттағы ауыр жүк көліктерінің бұрылу кезінде қалдырған іздері жатыр.

«Олар қайта дұрыс бағытқа түсу үшін бұрылып жатқанда, Астана бағытынан тас жолда келе жатқан көліктерімен жол-көлік оқиғасы болуда», - деді жақын жерде тұратын Юлия.

Біз қозғалысты жауып, дұрыс жүруге мәжбүр етеміз.

Кептеліс мәселесі айналадағы ауылдардың тұрғындарынан әбден шаршатқан. Олардың айтуынша, олар ұзақ жылдар бойы үнсіз  осы «құтқаратын» жол айрықты күтті, бірақ ол мәселені шешпейтінін білген кезде дабыл қағып, ашулана бастады. 

«Халықпен кездесуде «Қазавтожол» өкілдері егер кептеліс жағдайы желтоқсанға дейін жақсармаса, онда өткел арқылы өту жай ғана жабылады деп айтты. Бірақ олай істеген де мүлде дұрыс емес. Біз бір-бірімізге қалай барамыз? 10 шақырым жол айрығы бойынша айналып өтуіміз керек пе?» - деп шағымданады Наталья.

Енді бұл қайғылы және шешілмейтін өткелі бар қандай ауыл екенін қарайық.

Шамалған (1995 жылға дейін — Шамалған) — Қазақстанның Алматы облысы Қарасай ауданындағы станция және елді мекен. Жаңашамалған ауылдық округінің әкімшілік орталығы. Қаскелең қаласының орталығынан солтүстікке қарай 20 шқ жерде орналасқан. Кентте ҚТЖ Алматы бөлімшесінің Шамалған теміржол станциясы орналасқан. 1999 жылы станция халқы 8923 адам болды. 2009 жылғы санақ бойынша елді мекенде 15 163 адам өмір сүрген. Бұл википедиядан үзінді. Бүгінгі таңда Жібек жолы деп өзгертілген кентте 40 000-ға жуық адам бар.

Елді мекен теміржолмен екі бөлікке және аудандарға бөлінеді: Орталық, Достық, Өткел, Шанхай, Казарма және Саяжайлар. Аумақтардың дәл жартысы теміржолдың бір жағында, екіншісі — екінші жағында. Сонымен қатар, әр жағынан Көлащы, Тұрар, Қошмамбет, Екпінді, Жауғашты, Береке сияқты тағы бірнеше кент орналасқан. Бұл ақпарат оқырмандарға көлік қозғалысы жабылған кезде достарыңыз бен жақындарыңызға көлікпен жету қиын болатынын түсіну үшін беріліп отыр. 

Сіздің ересек балаларыңыздың үйі теміржол өткелінің дәл артында, яғни екі-үш шақырым жерде екенін елестетіп көріңіз. Сіз оларға үлкен жүк апаруыңыз керек. Өткел жабылғаннан кейін бес-алты шақырым жол айрығы басталғанға дейін бүкіл ауыл бойынша кері оралу керек, оған кіріп, тағы сондай қашықтықты жүріп өту керек, содан кейін жол айрығынан шығып, бағдаршамда тұрып, қажетті бағытқа апаратын жолға шығу керек. Біраз шатастыңыз ба? Бұл қағаз жүзінде, өмірде одан да күрделі.

Нәтижесінде, он мыңдаған адамдарға өткелден өтуді ыңғайлы және қауіпсіз ету туралы уәде тек қағаз жүзінде қалды. Транзиттік автомобильдерге арналған ыңғайлы жол салынды, бірақ ол ауыл тұрғындарына қуаныш пен жайлылық әкелмеді. Енді ЖКО тек өткелдің жанындағы жолдардың қиылысында ғана емес, ескі жолдың жаңа жол айрығымен түйіскен жерінде де болуда. Бұл қанша уақытқа созылатыны белгісіз. Көршілес Береке кентінде (бұрын Жетісу) осындай өткел, кептеліс және ондағы ЖКО проблемасы әдеттегі жәй ғана бір көпірдің арқасында шешілді.

Бұдан шығары, қарапайым халықтың ұмтылысы шенеуніктер мен автожол салушыларды шынымен алаңдатса, мәселені тез шешуге болады екен. 

Әзірге ауыл тұрғындары күн сайын бірнеше сағат бойы Жібек жолы кентінің өткелінде тұрып, қазақтың «құдай сақтасыны» мен орыстың «авосына» үміттеніп, жол ережесін бұзып, апатқа ұшырап, балалармен бірге «темір жолдан» әупірімдеп өтеді.