Теңселген теңгеге теңгерім бар ма: доллар жақында 600-ден сатылады

Келесі жылы доллар бағамы 600-610 теңгеге жетуі мүмкін – бұл туралы Halyk Finance сарапшылары өзінің соңғы талдамалық шолуында ескертеді, деп хабарлайды Orda.kz.

 Теңге теңселді

Сарапшылар көрсеткендей, қыркүйектің соңында доллар 549,07 теңге болды. Бір айдың ішінде ұлттық валюта екі пайызға әлсіреді. Соңғы күндері теңге өз позициясын ақтап келе жатқанына қарамастан, қаржыгерлердің бағамға қатысты күтулері көңіл көншітпейді.

«Теңгенің әлсіреуіне тұрақты іргелі факторлар әсер етуде: мұнай бағасы барреліне 69 доллар шамасында сақталды, мұнай экспорты өсуін жалғастырды, ал доллар индексі төмен болып қала берді» деп жазды Halyk Finance. 

Сарапшылардың болжамы бойынша, осы аптада 530 теңгеден төмен түскен доллар жыл соңына қарай қайтадан нығаяды. Halyk Finance бір доллар үшін 550-560 теңге бағамын күтуде. Ал 2026 жылы, қаржыгерлердің пікірінше, ұлттық валюта одан да әлсірейді.

«2026 жылы ұлттық валюта бағамының бір доллар үшін 600-610 теңгеге дейін одан әрі әлсіреуі күтіліп отыр. Негізгі әсер еткен факторлар мұнайдың әлемдік бағасының төмендеуі, экспорттық түсімнің қысқаруы және ҰҚ-дан валюталық сату көлемінің азаюы, бұл ішкі валюта нарығындағы сұраныс пен ұсыныс арасындағы теңгерімсіздікті күшейте түсті»,  деп есептейді Halyk Finance сарапшылары. 

 Экономика ақсап тұр

Қаржыгерлердің айтуынша, Қазақстан экономикасы бұрынғысынша өсуде, бірақ бұл өсім баяулай бастады. 2025 жылдың үш тоқсанында елдің ЖІӨ қаңтар-тамыз 6,3% салыстырғанда 6,5%-ге ұлғайды. Өсімнің негізгі факторы - мұнай секторында ауқымды өсім қамтамасыз еткен Теңіздің кеңеюі. Басқа салалар дамымайды деп айтуға болмайды: өнеркәсіп, көлік, құрылыс, сауда да оң серпін көрсетті.

Бірақ экономика төмендей бастады. Инфрақұрылымдық жобаларға инвестициялардың әсері әлсіреді. Базалық мөлшерлеменің 18% -ға дейін көтерілгені ештеңе болмай қалады, себебі одан да жоғарылауы мүмкін. Экономистер 2025 жылы Қазақстанның ЖІӨ 5,6% -ға өседі деп есептейді, бірақ болашақта көрсеткіштер төмендейді. Бұған бірқатар факторлар – жаңа Салық кодексінің күшіне енуі, жоғары инфляция, халық табысының әлсіз өсуі, мұнай өндірудің қысқаруы ықпал етеді.

«Біздің болжамымыз бойынша, 2026 жылы Қазақстан экономикасының өсу қарқыны жылына 4,5% -ға дейін бәсеңдейді (үкіметтік болжам - 5,4%). Мұнай бағасының күтілетін төмендеуі (2026 жылы орташа алғанда бір баррель үшін 64 доллар) экспорттық кірістер мен бюджетке түсімдерді шектейді. Сонымен қатар, мұнай өндіру өсімі 2025 жылмен салыстырғанда айтарлықтай болмайды, ол кезде негізгі өсім Теңізде Болашақ кеңейту жобасын (ЖБҚ) іске қосуды қамтамасыз етті», деп бөлісті Halyk Finance сарапшылары. 

Биыл Қазақстан бюджеті бірінші кезекте салық алымдарының өсуі есебінен толықтырылады. Корпоративтік табыс салығы, ҚҚС, ЖТС және кедендік төлемдер бойынша түсімдер қазыналық кірістердің жалпы өсуін 15,8% қамтамасыз етті. Бірақ салықтық емес кірістер, керісінше, 28,4% -ға төмендеді.

Осыдан сұрақ туындайды: үкімет 2026 жылы бюджетті қалай толықтыруды жоспарлап отыр? Салық бұрандасын одан да қатайта түсу керек пе? Немесе Ұлттық қорға қайта қол салу керек пе?

«Қыркүйектің аяғында Ұлттық қор активтері 35,8 трлн теңге болып, өткен жылмен салыстырғанда 14,2% артты. Бұл ретте ҰҚ түсімдері негізінен ҚТС (-10,1%), рента салығын (-28,9%) және жер қойнауын пайдаланушылардың қосымша төлемдерін (-34,9%) қоса алғанда, мұнай секторынан түсетін салықтардың төмендеуіне байланысты 4%-ға 5,3 трлн теңгеге дейін қысқарды. Сонымен қатар, 2025 жылдың тоғыз айында Ұлттық қордан 4,2 трлн теңге (+4,1%) алынды» деп жазады Halyk Finance. 

 Инфляция саябырлады

Басқа проблемалар арасында сарапшылар инфляцияның 12,9% -ға дейін саябырлағанын атап өтті. Бағаның өсуіне негізгі үлес тамақ өнімдері бағасының бір жылда 12,7% -ға өскенін, екінші орында коммуналдық тарифтердің өткен жылға қарағанда 15,3% -ға өскенін атады. Ұлттық қордан қаражаттың шамадан тыс жұмсалуы, теңгенің әлсіздігі, Ресейде рубльдің нығаюы да инфляцияның өсуіне ықпал етті. Бұл Ұлттық банкті жауап қатуға және базалық мөлшерлемені 18% -ға дейін көтеруге мәжбүрледі, бірақ сарапшылардың мұның қажеттігіне күмәні бар.

«Біздің ойымызша, ҚР ҰБ реакциясы шамадан тыс, себебі ағымдағы инфляциялық факторлардың көпшілігі (фискалдық ынталандыру, реттелетін тарифтердің өсуі, валюталық ауытқулар) монетарлық саясатты қатаңдатумен жойыла қоймайды» деген ойдың ұшығын шығарды Halyk Finance. 

Сарапшылардың пайымдауынша, үкімет қабылдаған басқа шаралардың арқасында бағаның өсуі жыл соңына дейін баяулайды. 2025 жылдың соңына қарай Қазақстандағы инфляция деңгейі жылдық 11,5-12,5% -ға жетеді. 2026 жылы көрсеткіштер шамамен 11%  болуы мүмкін.

Еске салсақ, қазан айының басында ҚР Ұлттық Банкінің ақша-несие саясаты комитеті  базалық мөлшерлемені жыл бойынша 18% деңгейінде белгілеу туралы шешім қабылдады. Бұған дейін базалық мөлшерлеме 16,5% болған еді. 2024 жылы ол 15,25% болған.

Базалық мөлшерлемені 18% -ға дейін көтеру банктердің қазақстандықтарға тұрғын үй несиелерін беруді тоқтататынын білдіруі мүмкін. Себебі ипотекалық несиелеу қаржы мекемелері үшін тиімсіз болады, осы туралы мақаламызда таратып жаздық. 

Сонымен бірге Қазақстандағы жеке тұлғалардың банктік салымдары бойынша орташа мөлшерлеме өсіп, ғасыр басынан бергі ең жоғарғы шекке жетті. Бірінші кредиттік бюро талдаушыларының есептеуінше, қыркүйекте теңгедегі депозиттер бойынша орташа алынған мөлшерлеме 14,4% жетті. Бұл жаңа рекорд. Дегенмен ХХІ ғасырдың басынан бері Қазақстанда салымдар бойынша айтарлықтай сыйақы болмаған.