Мәсімов, Мамин, Ерғожин: «Бипэк Авто» неге және қалай банкрот болды? 

«Бипек Авто» компаниясының 50% акциясын Мәсімовтің туыстарына беру жөніндегі мәмілені адвокат Серік Хасенов жүргізген, сол үшін ол тергеу изоляторына қамалды.

Ғаламторда «Азия Авто» АҚ директорлар кеңесінің бұрынғы төрағасы Анатолий Балушкиннің Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтан ҰҚК-нің бұрынғы төрағасы Кәрім Мәсімовті, оның орынбасары Дәулет Ерғожин және бұрынғы премьер-министр Асқар Маминді жауапқа тартуды сұраған хаты тарап жатыр.

«Олар 2020 жылдың сәуір айынан бастап 66 миллион теңге төлеуі керек болса да (бірақ сот өндіріп алудан бас тартты) «Азия Авто» АҚ-н РОП операторы арқылы жабу туралы шешім қабылдады. Бұған жауап ретінде Экология министрлігі 2016-2020 жылдарға арналған 65 миллиард теңгеге жуық соманы өндіріп алу туралы EPR операторының мүддесі үшін сотқа шағым түсірді. 2021 жылғы 25 тамызда Нұр-Сұлтан қаласының соты Экология министрлігінің талап-арызын қанағаттандырды, ал апелляциялық шағым шешімді «алып тастады». Олардың көздеген мақсаттары болды. «Аллюр» компаниялар тобы» АҚ өз мақсатына жетіп, КИА және ВАЗ көліктерін тарату және құрастыруды алды. Олар «JusanBank» арқылы өндіріп алу аясында «Азия Авто» тобының мүлкін (арзан бағамен) сот орындаушыларының аукционы арқылы қосымша алуға тырысады. (Нұр-Сұлтан қаласы прокуратурасының талап арызы бойынша банк мүддесі үшін 2021 жылдың наурыз айында сот 65 млрд теңге өндіріп алды, кепілге салынған 224 млрд теңге сомасындағы мүлік мәжбүрлеп өндіріп алуға жіберілді). Қазіргі таңда кепілге қойылған мүлікті өте төмен бағамен сату бойынша 5 аукцион өткізілді» делінген хатта.

«ДИАС ЖШС құрылтайшылары Мәсімов Мырзахан (Кәрім Мәсімовтің немере ағасы) және оның балалары. 2013 жылдан 2020 жылға дейін «Азия Авто Қазақстан» АҚ-на 14 667 294 000 теңге инвестиция берілді. Бұл бағамдық айырманы есептемегенде 185млн. теңгеден 430 млн. теңгеге дейін (ақшалай қаражат – инвестиция, зауыттың аяқталмаған құрылысы, жабдықтар, машиналар және т.б.). Нақтырақ айтсақ, Мәсімовтер 16 836 теңгеге 7,3 миллиард теңгеден астам қаражатты иемденген. «Cross C» ЖШС-нің 50% үлесі және оның мүлкі де 2021 жылдың 8 маусымында «IRONBOX» ЖШС-не 50 мың теңгеге берілді. «Cross S» ЖШС мен «ДИАС» ЖШС-ді байланыстыратын тағы бір жағдай, «ONK» ЖШС қатысушыларының жалпы жиналысының хаттамасына сәйкес 2021 жылдың 9 маусымында Табит Мағауұлы Тұсұпов (бұрынғы жағдайды ескере отырып) «Cross S» ЖШС директоры болып тағайындалды. 21.07.2021 күні Тұсұпов Табит «ДИАС» ЖШС-нің өкілі ретінде әрекет етті. Қылмыстық топ әрекеті аяқталып, олар банктің өтініші бойынша басқа қылмыстық іс қозғады. Компания қызметкерлерін үрейлендіре бастаған ведомствоаралық топ оны халықаралық іздеуде жариялап, Ресей азаматтығынан бас тартуды талап етті. Мәсімов, Мамин және Ерғожиндерден құралған қылмыстық топтың әрекеттерінен рейдерлік қылмыс белгілері байқалады. Бас прокуратураға (біз Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігіне де, АФМ-ге де, тіпті ҰҚК-ге де сенбейміз) барлық бұрмаланған сот шешімдерінің күшін жойып, сотқа дейінгі тергеп-тексеруді қайта бастауды тапсыруыңызды сұраймын» делінген хабарламада.

Акцияның 50 пайызын Балушкиннен Мәсімовтің туыстарына беру жөніндегі мәмілені адвокат Серік Хасенов жүргізді. Бұл мәмілені қолдағаны үшін ол уақытша ұстау изоляторына жіберілді. ҰҚК қызметкерлері одан ақшаны алу үшін 100 күн ұстаған. Барлық нормалар мен ережелерді бұза отырып (1999 жылы ішкі істер органдарында тергеуші қызметін атқарған) оны қылмыстық әлем өкілдерімен бірге камерада ұстап, психологиялық және физикалық тұрғыда азаптаған. Прокурормен кінәсін мойындап, Азамат Қапеновке (Кәрім Мәсімовтің күйеу баласы) 225 миллион теңге (600 мың АҚШ доллары) көлемінде болмаған шығынды өтегеннен кейін адвокат тергеу изоляторынан босатылды.

Бостандыққа шыққаннан кейін Хасенов апелляциялық шағыммен сотқа жүгінді. Ол «ештеңеге кінәлі емеспін» деп, оған қатысты істі сол басқарманың бұрынғы басшысы Кәрім Мәсімовтің күйеу баласының өтініші бойынша Ұлттық қауіпсіздік комитеті ойдан шығарғанын айтады. Себебі, ол Asia Auto-Kazakhstan келісімі туралы көп білетін.

Оқиға қалай басталды?

90-жылдары Анатолий Балушкин Өскеменде «Бипек Авто», «Азия авто», содан кейін «Бипек авто Қазақстан» автозауыттарын құрып, әуелі ресейлік, содан кейін шетелдік көліктерді құрастырып, сатады. Автомобиль зауыты кең ауқымға қол жеткізіп, өз мамандығы бойынша әртүрлі ЖШС-ларды, соның ішінде (олар кейінірек талқыланады) «PSP Plus» ЖШС (жабдық), «PTD» ЖШС (әлеуметтік нысандар), «ONK» ЖШС (өнеркәсіптік меншік), желілік Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясының бүкіл аумағында сауда алаңдарын алады. Ол өзінің жеке конструкторлық бюросын құрып, ол отандық арнайы техника құруды бастады. Автокөліктерді толық құрастыратын жаңа зауыт – Қазақстанда теңдесі жоқ «Азия Авто Қазақстан» АҚ-ын салады. Үкімет оның міндеттемелерін толығымен қолдайды және Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі (ИДМ) атынан кедендік жеңілдіктер бойынша преференциялар туралы келісім жасайды.

Бұл ретте «Цесна Банк» АҚ-мен жасалған несиелік келісім-шарттар бойынша револьверлік несие желісінің қаражатын пайдалана отырып, автокөліктерді сатумен айналысатын «Бипек Авто Қазақстан» және «Азия Авто» өз қызметін жалғастыруда.

Жаңа зауыттың іске қосылуына бірнеше ай қалды. Бірақ 2020 жылдың мамыр айында Қазақстан Республикасының сыртқы істер министрлігі «Азия Авто-Қазақстан» АҚ компаниясымен келісімді бұзады. Ресми себеп – сырлау және дәнекерлеу цехының уақытылы іске қосылмауы. Автокөлік кәсіпорны, Ержан Иманслямовтың (2020 жылдың шілдесіне дейін ҚР Инвестициялар және даму министрлігі машина жасау басқармасының бастығы, қазір Павлодар облысының әкімі) айтуынша, тиісті өндірісті жаңғыртуға арналған келісімшарт талаптарды орындамаған. Сондықтан да министрлік компанияның бас директорынан мемлекетке зауыт іске қосылғаннан кейін бюджет күткен 405 миллион доллар жоғалған салық түріндегі шығынды өтеуді талап етті.

Анатолий Балушкин барлық шарттарды орындағанын, компанияның проблемалары арнайы ұйымдастырылып, нарықтан бәсекелес шығарылғанын айтады (расталмаған ақпарат бойынша, Қостанайдағы Асқар Мамин жетекшілік ететін жаңа «Сарыарқаавтопром» автоқұрастыру зауыты бәсекелес болды). Президент Қасым-Жомарт Тоқаевқа арнаған үндеуінде Bipek Auto Kazakhstan компаниясының бас директоры да Асқар Мамин, Кәрім Мәсімов, Дәулет Ерғожиннің рейдерлерді басып алуға мүдделі болғанын жазады.

Инвестициялар және даму министрлігімен проблемалардан басқа, Жусан банкі (Балушкин несие алған Цесна банкінің мұрагері) кәсіпкердіңқміріне кедергі жасай бастады. Олар тек несие төлеуді тоқтатты. Ал Балушкин де оларға ақша төлеуді тоқтатқан соң (келісімшарт талаптарын орындамағандықтан) олар оның компанияларының кепілін сот арқылы алуға әрекеттенген. Министрлікпен келісім бұзылған кезде Айбек Қайып, Евгений Пан және Дмитрий Пластовец ұсынатын Жусан банкінің басшылығы қысымды тоқтату және банкте Қазақстандық автомобиль нарығына қатысу мүмкіндігін сақтау үшін компанияның 90 пайыз акциясын оларға беруді ұсынған.. Балушкин бұл ұсыныстан бас тартты. Бірақ 2021 жылдың ортасында ол өз компаниясының 50 пайыздық үлесін Кәрім Мәсімов пен оның күйеу баласы Азамат Қапеновтың туыстарына берді.

Анатолий Балушкин президентке жазған хатында мұны қысыммен жасағанын айтады. Бірақ келісімнің заңды орындалуына көмектескен адвокат Серік Хасенов (кейіннен ол тергеу изоляторына қамалған) редакцияға берген сұхбатында Балушкиннің өзі зауытты сақтап қалуға көмек сұрап отбасылық байланыстары бар Азамат Қапеновке жүгінгенін айтты. Бизнестегі үлес мәселелерді шешу бағасы болды. Дегенмен, мәміле рәсімделді, компанияны қалпына келтіру жұмыстары басталды.

Анықтама үшін: «Азия Авто Қазақстан» АҚ-да 2 акционер бар: 25% «АвтоВАЗ» PJSC France-Russia, 75% «ONK Kazakhstan» ЖШС-не тиесілі. Мәміле нәтижесінде «ONK» ЖШС акцияларының 66,67%-ы «Диас» ЖШС-не (ҰҚК бұрынғы басшысы Мырзахан Мәсімовтің немере ағасы Мырзахан Мәсімов пен оның балалары Айгүл Мәсімова мен Руслан Мырзахановтың компаниясы) берілді. Бұл «Азия Авто» АҚ акцияларының 50 пайызына сәйкес келеді. Сонымен қатар, «ОНК» ЖШС-нің тағы 2 бас компаниясы сатып алынды. Сонымен PSP Plus компаниясының 50 пайызы Азамат Қапеновтың(Мәсімовтің күйеу баласы) немре қарындасы Шурбекова Саадатқа, ал «ПТД» ЖШС-нің 25 пайызы оның інісі Медер Қапеновке сатылған. Сатып алынған компаниялардың активтері миллиардтаған деп бағаланады.

Хасеновтың оқиғасы: заңгер мен Балушкиннің компанияларының директорлары неге сотталды?

Балушкиннің бизнесінің активтерін беру туралы мәміле жасалғаннан кейін ҰҚК оған қарсы қылмыстық іс қозғап, оны іздеуге жариялады (ол Ресейге қашып, азаматтығын ауыстырып үлгереді) және оның компанияларының барлық директорларын ҰҚК тергеу изоляторына (олар осы күнге дейін сол жерде) қамалды. Азамат Қапеновтың (ҰҚК орталық аппаратына арыз жазған) ұсынысы бойынша оның адвокаты Серік Хасеновке қатысты алаяқтық бабы бойынша іс қозғалып, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің тергеу изоляторына жіберілді.

Қапенов өз мәлімдемесінде Хасенов Балушкиннің бизнесінің 50 пайыздық үлесін сатып алу үшін заң қызметі үшін 1,5 миллион доллар алғанын, бірақ өз міндеттемелерін орындамағанын жазған. Бұл ретте істе ақшаны алғаны туралы түбіртек немесе басқа да құжаттар жоқ.

Айтпақшы, бұл Қапеновтың алаяқтық туралы бірінші мәлімдемесі емес. 2012 жылы ол бірінші әйелін (белгілі алматылық судья Лилия Көшербаеваның қызы) 150 мың доллар ұрлады деп айыптап, сотта жеңіліп қалды. Оның үстіне, Мәсімовтің қызына үйленге дейін ол қылмыстық құқық бұзушылық жасағаны үшін бірнеше рет сотталған.

– Мен ештеңе ұрлаған жоқпын! Оған не үшін керек екенін білмеймін. Ол «Балушкин» ЖШС-нің миллиардтаған активтерін тегін дерлік сатып алып, мені 1,5 миллион доллар алды деп айыптады. Ал менің қолымнан ақша алғаны туралы бірде-бір құжат жоқ. ҚР ҰҚК орталық аппаратының тұтас тергеу-жедел тобы құрылып, олар менің тарапымнан Қапеновтің ақшасын алғаны туралы растаудың жоқтығына көз жеткізді, – деді Серік Хасенова Orda.kz тілшісіне.

Айып тағылғанымен, Мәсімов пен Қапеновтың туыстары мен «ОНК» ЖШС, «ПТД» ЖШС, «ПСП Плюс» ЖШС арасындағы мәміленің заңдылығына ешкім дауласпады. Олар миллиардтаған активтерге ие болып, өз құқықтарына ие болып, «Азия Авто Қазақстанда» жұмыс істей бастады. Мәмілеге оның туыстары ғана қатыстырылған кезде Азамат Қапеновтің неліктен зардап шеккен тарапқа айналғаны белгісіз. Юрисдикцияға қатысты сұрақтар бар. ҰҚК қашаннан бері алаяқтықпен айналысты?

– ҰҚК тергеу изоляторында тура 100 күн болдым. Бұл нағыз тозақ еді. Мені азаптады. Мені жүйелі түрде ұрып-соқты. Олар мені мен жасамаған қылмысты мойындауға мәжбүрледі. Олар мені судьялардың, прокурорлардың, тергеушілердің ішінен басқа адамдарға жала жабуға мәжбүр етті. Бұған қол жеткізе алмай, мені қинауды жалғастырды. Мен бұрынғы тәртіп сақшысы болсам да, бірнеше рет сотталған қылмыскерлердің камерасында болдым. Азаптауды дәлелдеу қиын, бірақ мен бұл фактіні растайтын сынақтардан өттім. Сараптама қорытындысын сотта жариялаймын. Сонымен қатар, азаптау фактісі бойынша Бас прокуратура мен халықаралық құқық қорғау ұйымдарына шағымдандым, – деді Хасенов.

Екі айдан кейін Хасеновке прокурормен мәміле жасап, кінәсін мойындап, Қапеновке келтірілген шығынды өтеуді, ал оның орнына шартты түрде сотталып, бостандыққа шығуды ұсынады. Хасеновтің қолында 1,5 миллион доллар болмаған, кейін тергеу оған бизнестен ақша алуды ұсынған (шетелдік серіктесімен қап фабрикасын ашпақ болған) – 600 мың доллар.

– Менің ақшаммен бірге шетелдік серіктесімнің 200 мың доллар ақшасы аударылды. Нәтижесінде олар зауыт пен ақшадан айырылды. Қазір серіктесіме 200 000 доллар қарызмын. Мен ол жерден кеткім келді. Төбелесудің мағынасыз екенін түсіндім. 100 күн бойы ҰҚК-нің бұл арнайы бөлімінде (дәліз – жаргон тілінде; заңгердің айтуынша, бейнекамералар жоқ ҰҚК СИ-12 ғимаратының қабаты – Авт.) бірде-бір рет келмеген прокурор жай ғана бұзушылықтарға назар аудармады. Ендеше, бұл іс ҰҚК-нің қызмет саласына жатпайтынын, бұл Ішкі істер министрлігінің ісі екенін, Қапеновтің бұл істе жәбірленуші бола алмайтынын қалайша байқамай қалсын. Бірақ мен сізді объективпен қарап жатқан камерада адвокатқа арыз жазып, шағымданған жоқпын. Мен әлі де осы тергеу изоляторында отыруым керек екенін түсіндім, – деді Серік Хасенов Orda.kz тілшісіне.

Хасеновтың айтуынша, оның кінәсін мойындауында ол өз міндеттемелерін орындағаны және «Балушкиннің компанияларындағы акцияларды сатып алу, әрине, «Азия Авто Қазақстан» ЖШС активтеріне иелік ету болып табылады» делінген.

– Прокурор байқап, тағы да мойындауымды жазуға мәжбүр етеді деп ойладым. Бірақ жоқ, ол мән бермеді. Мұны бірінші сатыдағы сот (Есіл аудандық No2 соты) байқамай, осы «кінәмді мойындау» негізінде мені бес жылға шартты түрде бас бостандығынан айырды, – деп адвокат өз естеліктерімен бөлісті.

Хасенов Азамат Қапеновке 600 мың доллар аударылғаннан кейін екі аптадан кейін, тергеу изоляторында болғанының 101-ші күні босатылды. Бұл 2021 жылдың 29 желтоқсанында болды.

– Соттылығымды алып, барлық инвестициям мен ақшамнан айырылып, жұмыссыз, денсаулығымнан айырылып, бостандыққа шықтым. Осы оқиғаның бәріне үндемей, ел-жұртымды түкпір-түкпірге арнамай, бостандыққа шыққаныма қуанар едім. Бірақ елдегі соңғы жаһандық оқиғалардан кейін, Мәсімов пен ҰҚК-нің басқа басшылары өздерін «жабып», оларды жасаған қылмыстары үшін жауапқа тарта бастағаннан кейін, мен өзімнің адал атымды қалпына келтіруді шештім, – деді Хасенов.

Ағымдағы жылдың 13 қаңтарында Серік Хасенов апелляциялық сотқа өзін ақтауды сұрап шағым түсірген. Прокурор 100 күнде екі-ақ тергеу әрекетін жүргізгенімен, қарсылық білдірді. Сот отырысы 8 ақпанда өтеді.

Еске салсақ, Асқар Мамин 2019-2022 жылдар арасында премьер-министр лауазымында болды. Сонымер қатар, экс-премьер мемлекетке опасыздық жасады деп айыпталған ҰҚК-ның бұрынғы басшысы Кәрім Мәсімовтың сыныптасы екендігін дәлелдейтін фото желіде тарады.

Екеуі 1972 жылы тәуелсіз Қазақстанның болашақ астанасы Целиноград қаласындағы №1 Киров атындағы орта мектептің бірінші сыныбына барған.