Экс-судья, Назарбаевтың адамдары: 100 мың долларға бағаланған бостандық

Алматы қаласы Алмалы аудандық сотының экс-судьясы Руслан Құсайынов ҚР Қылмыстық кодексінің 190-бабының 4-бөлігінің 2-тармағы «Аса ірі көлемдегі бір топ адам жасаған алаяқтық» бойынша 6 жылға сотталды. Оның әйелі Алматыда өткен баспасөз мәслихатында істі қайта қарауды талап етті.

Құсайыновтар отбасы экс-судьяның өтініші бойынша Елбасы отбасына қатысты адамдар өздеріне де, жүргізіліп жатқан тергеуге де қысым көрсетуі мүмкін екеніне сенімді.

8 маусым Алматы облысының Қарасай аудандық соты алты күдіктінің үстінен айыптау үкімін шығарды. Айыптаулар сотында кәсіпкер әйел, Алматы қаласы бойынша ҰҚК-нің жедел уәкілі, Алмалы аудандық сотының экс-судьясы, Қарасай аудандық прокуратурасының қызметкері, Алматы облыстық полиция департаменті басшысының орынбасары мен тергеуші отырды.

Іс 31 томнан тұрады. Orda.kz тілшісі бұл күрделі істі түсінуге тырысты.

Не болды?

Бұл оқиға 2020 жылдың соңына дейін, үш компания ынтымақтастық туралы келісімге қол қойған кезден бастау алған. «КаспийНефтегазСтрой» ЖШС (КНГС) басшылығы Атырау мұнай өңдеу зауытында құрылыс-монтаж жұмыстарын жүргізуге уәде беріп, осы мақсатқа ресейлік «Динамика» ғылыми-өндірістік орталығының қызметкерлерін тартты. Бірінші келісім-шарт қосалқы мердігердің көмегімен жасалған, оны Ресей Федерациясының азаматы Максим Жуков ұсынған.

«КНГС» ЖШС есеп айырысу шоты ресейлік «Динамикс ғылыми-өндірістік центр» ЖШС компаниясынан 277,5 млн болды. Келісімшарт бойынша «КНГС» ЖШС «Атырау мұнай өңдеу зауыты» ЖШС нысандарында дірілді бақылау жүйелерін іске қосу жұмыстарын жүргізуге міндеттенді. Бұған дейін бұл ресейлік компания «Атырау мұнай өңдеу зауыты» ЖШС үшін тиісті жабдықты жеткізіп келген. Бірақ қауіпті өндірістік объектілерде жұмыстарды жүргізуге рұқсаттар болмағандықтан, «Динамика» ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар орталығы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі Әсел Мүсәпіроваға тиесілі «КаспийНефтегазСтрой» ЖШС-мен жоғарыда аталған келісім-шарт жасасқан. Сол сәттен бастап бәрі құрдымға кете бастаған.

Экс-судьяның қатысы қанша?

2021 жылдың көктемінде «КНГС» ЖШС директоры Әсел Мүсәпірова сол кезде 3 жыл судья қызметінен кеткен досы Руслан Құсайыновқа жүгінеді. Консультация тақырыбы Жуковтың қоқан-лоққылары болған. Ол Мүсәпірованы серіктестігінің шотындағы ақшаны қолма-қол шығарып, оған аударуға мәжбүрлеген.

Жасалған келісім-шарттың осындай қомақты сомасы туралы ақпарат алған Жуков бұл ақшаны иеленуге шешім қабылдады. Мүсәпірованың айтуынша, Жуков оған белгілі қылмыстық авторитетті «Көпшік» - Бауыржан Көпжасаровтың атын атап, физикалық күш көрсетумен қорқытқан. Ашық ақпарат көздерінен оның Болат Назарбаевтың оң қолы екені белгілі.

Мүсәпірова Құсайыновтың ұсынысы бойынша Алматы қалалық ҰҚК-нің белсенді жедел уәкілі, Руслан Құсайыновтың досы Ержан Жаппасовқа жүгінеді.

Бір адамға арналған спектакль

Алдын ала келісім бойынша Жуковтан құтылу үшін Мүсәпірова мен Жаппасов Ресей Федерациясының азаматын қалай алдау туралы жоспар құрған.

Мүсәпірова Жуковтың өтініші бойынша 2021 жылдың 31 наурызында 241 млн теңгені қолма-қол ақшаға шығарған. Ол ақшаны берген бойда оларды Қарасай ауданының полиция қызметкерлері ақшаны заңсыз айналымға жіберді деген күдікпен ұстады. Сендіру үшін Қарасай аудандық прокуратурасының прокуроры Күреңкеев жауап алуға тартылды. Тұтқындалған кезде Жуков ақшаға қатысы барын жоққа шығарды.

Бұл жоспарды жүзеге асыру үшін Жаппасов Қарасай аудандық тергеу басқармасының бастығының орынбасары Жандос Мәжитов пен сол ауданның прокуроры Диас Күреңкеевті, сондай-ақ тергеуші Самат Сатқанбаевты тартқан. Мүсәпірова өз кезегінде өзіне көмектескендерді, оның ішінде Құсайыновты да қаржылай марапаттап, оларға 10 млн теңге аударған.

Қамау

Жуков өзінің алданып қалғанын түсінген соң, Мүсәпірованы іздей бастаған.

Ол ҰҚК-ге арызданған, сол жерден арыз ішкі қауіпсіздік бөліміне жіберіліп, Жуков «КаспийНефтегазСтрой» ЖШС-нің иесі және жәбірленуші деп танылған. Көп ұзамай Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Алматы облысы бойынша департаментінің қызметкерлері істі тексеруге кірісті. Бұл ретте Жуков компанияға тиесілі екенін және 241 млн теңгеге бірде-бір құжатты ұсынбаған. Мүсәпірова мен Жаппасов ұсталды. Оларға ҚР Қылмыстық кодексінің 190-бабының 4-бөлігі «Аса ірі көлемдегі алаяқтық» бойынша айып тағылды.

100 000 долларға бағаланған бостандық

Руслан Құсайынов өзінің досы Жаппасовқа көмектескісі келіп, заңсыз қылмыстық қудалауға жол бермеу үшін шара қолдана бастады.

Құсайынов оларды ұстамас бұрын танысы, Алматы облысы ІІД бұрынғы бастығы полиция генерал-майоры Жайлаубек Халықұлына жүгінген. Айта кетсек, генерал Нұрсұлтан Назарбаев пен Болат Назарбаевтың немере ағасы. Оның мәртебесі мен беделін түсінген Құсайынов оған Мүсәпірова мен Жаппасов ісінің мән-жайын айтып, заңсыз тергеуге қатысты бұрын берілген арыздарды қарауға көмектесуін сұрады.

Құсайынов одан Алматы облысының прокуроры Азамат Жылқыбаевқа хабарласуды сұрады. Ол да Назарбаевтар отбасының туысы: ол Нұрсұлтан Назарбаевтың әпкесі Әнипа Назарбаеваның қызы Эльмирамен отау құрған.

Құсайыновтың адвокаты Николай Лигайдың айтуынша, генерал жауап бергенімен, оған көмектесудің орнына Жылқыбаевқа беру үшін 100 мың доллар талап еткен. Мәселені шешуге Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің Алматы облысы бойынша бұрынғы басшысы Ернар Мақажанов қатысқан. Лигай Мүсәпірова мен Жаппасовты қылмыстық қудалауды тоқтату үшін экс-судьядан тағы 100 мың доллар талап етілді деп отыр.

Құсайынов генералға 50 мың доллар мен құны 25 млн теңгеге жуық автокөлікті беруге мәжбүр болған. Адвокаттың айтуынша, ақша көрсетілген тұлғаларға аударылып, генерал көлікте қалып, ұлына қайта рәсімдеп қойған.

Жақсы оймен

Алайда, Мүсәпіроваға қатысты қылмыстық қудалауды тоқтатудың орнына Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің Алматы облысы бойынша бұрынғы басшысы Ернар Мақажанов Құсайыновты ұстап, қамауға алуды тапсырған. Сонымен бірге, адвокаттың айтуынша, Мақажанов Құсайыновтың мүлкін Жуковқа беруді және жарияланған 100 мың доллардың қалған бөлігін ақшамен «аяқтауға» ұсынған.

Қысымға ұшыраған Құсайыновтың әйелі Бақытжан Смағұлға, ал әйеліне басқа пәтерді қайта рәсімдеп берді. Ол шығынды өтеу ретінде шығарылды.

«Мен бес баланың анасымын. Күйеуім бір жылдан бері істемеген ісі үшін қамауда отыр. 2 пәтерімізді тартып алды. Алматы облысының прокуроры мен «Антикор» басшысы әрқайсысынан 100 мың доллардан бопсалады» деді Сабина Құсайынова Алматыда өткен баспасөз мәслихатында.

Осыған қарамастан Құсайынов ұсталып, қамауға алынды. Одан Жуковқа қатысты алаяқтық жасағанын мойындауын талап еткен. Құсайынов қысым мен азаптау кезінде қажетті сөздерді айтқан, бірақ сот тергеуі кезінде ол барлық сөздерінен бас тартты.

«Руслан Құсайынов және оның отбасы Алматы облысының прокуроры Азамат Жылқыбаевқа, «Антикор» ұйымының бұрынғы басшысы Ернар Мақажановқа, сондай-ақ тергеу тобының мүшелері Айбек Рысқұловқа, Ерлен Жантасовқа және Данияр Сұлтанға одан ақша бопсалағаны үшін бірнеше рет арыз жазған. Олардың көліктері Құсайыновқа қызмет көрсету орталығында. Бірақ шағымдарға жауап болған жоқ. Тергеушілер Құсайынов пен басқа да күдіктілерге кінәсін мойындау түріндегі келісімге келуге және кез келген қылмыстық қудалауды тоқтатуға уәде берді» деді адвокат Николай Легай.

Ұзақ жол

Экс-судьяның әйелі Сабина Құсайынова мен оның адвокаты Николай Лигай бұл істі ойдан шығарған және бұрмаланған деп отыр. Құсайыновтар отбасының айтуынша, облыстық «Антикор» мекемесінің шенеуніктері генерал-майор Жалаубек Халықұлының тікелей қатысуымен шетелдік Максим Жуковтың жеке тапсырысын орындаған. Олардың айтуынша, бұл адам бөтеннің мүлкі мен ақшасын заңсыз жолмен иемденіп, компанияға рейдерлік жолмен басып алуды жүзеге асырған, ал орындаушылар – коррозияға қарсы күрес жүргізетін лауазымды тұлғалар қомақты көлемде ақша бопсалап алған.

Құсайыновтың отбасы және оның өзі жоғарыда аталған лауазымды тұлғаларға шара қолдану туралы өтінішпен Бас прокуратураға және Республикалық сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігіне жазбаша жүгінген, бірақ органдар барлық өтініштерге жауап берумен шектелген.

2022 жылдың мамыр айында туыстары мен адвокаты әлі де болса, Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл орталық агенттігіне жазылуға, дәлірек айтсақ, бопсалау туралы хабарлауға қол жеткізді.

Генерал-майордың тұтқындалуы

23 мамырда Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет полиция генерал-майоры Жайлаубек Халықұлын ұстады.

Бүгінгі күні ол қылмыстық істі тоқтату үшін Құсайыновтан алдау арқылы ақша мен мүлік алды деген күдікке ілінді.

«Тергеу мүддесі үшін және бапқа сәйкес. ҚР Қылмыстық-процестік кодексінің 201-бабына сәйкес сотқа дейінгі тергеп-тексерудің өзге де деректері жария етілмейді» деп түсіндірді ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметі.

Ведомство күдіктіге қатысты соңғы шешімді оның кінәсінің дәрежесін анықтай отырып, сот шешім қабылдайтынын айтты.

Сот не тапты?

Мұнда расында бәрі бұлыңғыр. Әр тарап оқиғаны өз нұсқасы бойынша айтады. Кім зұлым, кім құрбан екенін бірден түсіну қиын. Cол себепті Orda.kz тілшісі Қарасай аудандық сотына көмекке жүгінді.

Іс материалдарына сәйкес, Ресей азаматы Максим Жуков Қазақстанға инвестиция салуды ұйғарып, ол үшін «ЦК-СервисСтрой» компаниясын сатып алып, оның атын «КаспийНефтегазСтрой» деп өзгерткен. Шетел азаматтығын ескере отырып, ол компанияны досы Әсел Мүсәпіроваға тіркеген.

«КаспийНефтегазСтрой» мен «Динамика» ғылыми-өндірістік орталығы арасындағы келісім бойынша Жуков компания шотына 48 млн рубльден астам ақша аударған, бұл 277 524 060 теңгеге тең. Жуков Мүсәпіровадан ақшаны қолма-қол шығаруды өтінгенде, әйел бұлай етпей, оны иемдену туралы шешім қабылдады.

Әсел Мүсәпірова алғашында Алматы қаласы бойынша ҰҚК детективі Ержан Жаппасовқа жүгінген. Олар бірігіп бұл іске Алматы қаласы Алмалы аудандық сотының бұрынғы судьясы Руслан Құсайыновты қатыстырды.

«Олар өздеріне таныс лауазымды тұлғаларды қылмыстық ниетіне тарта отырып, алдын ала сөз байласу бойынша адамдар тобы болып әрекет ете отырып, жәбірленушіге құқық талап етпей, шенеуніктердің жасаған жағдайдан қорқып кетті деп есептеп, оған ақша аудару кезінде қорқытуды ұйғарды. Осыдан кейін қаражат қылмыстың сыбайластары арасында бөлінуі тиіс болды» деп хабарлады Қарасай аудандық сотының баспасөз қызметі.

30 наурыз таңертең Құсайынов, Мүсәпірова және Жаппасов үшінші тұлғалар арқылы 260 млн ақшаны қолма-қол ақшаға шығарған. Жуковқа ақша аударған кезде оларды Қарасай аудандық полиция бөлімінің қызметкерлері ақшаны заңсыз айналымға жібергені үшін ұстаған. Полицейлер ақшаның қайдан шыққанын анықтап, оларды бір тәулікке жуық ұстады. Сендіру үшін Қарасай аудандық прокуратурасының прокуроры Диас Күренкеев жауап алуға тартылды.

Қарасай аудандық сотының судьясы барлық сотталушыларды кінәлі деп тапты:

• Руслан Құсайынов 7 жыл мерзімге мемлекеттік қызметте лауазымдарды атқару құқығынан айыра отырып, 6 жылға бас бостандығынан айырылды.
• Ержан Жаппасов 7 жыл мерзімге мемлекеттік қызметте лауазымдарды атқару құқығынан айыра отырып, 5 жылға бас бостандығынан айырылды. Ол арнайы атағынан айырылды.
• Әсел Мүсәпірова 7 жыл мерзімге коммерциялық ұйымдарда басшылық қызмет атқару құқығынан айыра отырып, 5 жылға бас бостандығынан айыру жазасына кесілді.
• Диас Күреңкеев пен Жандос Мәжитовке мемлекеттік қызметтегі лауазымдарды атқарғаны үшін өмір бойына бас бостандығынан айыру, пробациялық бақылау белгіленіп, 5 жылға бас бостандығын шектеу жазасы тағайындалды. Олар арнайы атақтарынан айырылды.
• Самат Сатқанбаев 5 жыл мерзімге мемлекеттік қызметте лауазымдарды атқару құқығынан айыра отырып, 2,8 жылға бас бостандығын шектеуге сотталды. Ол арнайы атағынан айырылды. Тәуелсіздіктің 30 жылдығына орай жасалған рақымшылыққа байланысты тергеушінің мерзімі қысқартылды.

Руслан Құсайынов 2017 жылы тәртіптік теріс қылық жасағаны үшін ҚР Президентінің Жарлығымен, Сот алқасы тәртіптік комиссиясының шешімімен судья қызметінен босатылған болатын. Құсайынов бір кездері серіктестіктің мүлкі мен қаражатын негізсіз тартып алған. Нәтижесінде кәсіпорын еңбекақы төлеу және салық төлеу мүмкіндігінен айырылды, бұл кәсіпорынның қаржылық қызметінің тоқтап қалуына әкелді. Сонымен қатар, судья Құсайынов бұл іс бойынша іске қатысушы тұлғамен телефон арқылы сөйлесу түрінде байланысуға рұқсат берді.

Әсел Мүсәпірованың оқиғаның дамуының өзіндік нұсқасы болды. Оның айтуынша, ресейлік Максим Жуков Болат Назарбаевпен байланысын жасырып, оның оң қолы, лақап аты «Копчик» (Бауыржан Көпжасаров – ред.) оның үстінен арыз жазып, кейін оны компаниядан айырған. Әсел Мүсәпірова «КаспийНефтегазСтрой» компаниясын үшінші тұлғаға беру туралы құжаттарды тергеу изоляторында отырған кезінде жазған.