Даму принциптері: Тоқаев Бакуде өткен СПЕКА бірінші саммитінде сөз сөйледі

Қазақстан басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Бакуде БҰҰ-ның Орталық Азия экономикаларына арналған арнайы бағдарламасына (СПЕКА) қатысушы мемлекет басшыларының бірінші саммитінде сөз сөйледі, деп хабарлайды Orda.kz Ақорданың баспасөз қызметіне сілтеме жасап.

Президент 1997 жылы Қазақстан БҰҰ-ның Орталық Азия елдерінің экономикасына арналған арнайы бағдарламасының бастамашысы болғанын және бүгінгі кездесу оның 25 жылдығында өтіп жатқанын еске салды.

«Өткен жылы Қазақстанның төрағалығымен біз Бағдарламаның негізгі бағыттары бойынша ынтымақтастықты нығайтып, оны іс жүзінде жүзеге асыру бағытында маңызды қадамдар жасадық», - деді Тоқаев.

Ол Қазақстан Әзірбайжанның СПЕКА-ны дамытуға және Орталық Азия мен Кавказ аймақтары арасындағы ынтымақтастықты нығайтуға қосқан үлесін жоғары бағалайтынын айтты. Оның айтуынша, бұл орасан зор жұмыстың  тарихи Саммиті болды.

Тоқаев Қазақстан барлық азаматтар әлеуметтік, технологиялық және экономикалық прогрестен бірдей пайда алатын инклюзивті болашақты қамтамасыз ету үшін Бағдарламаны іске асыруды жалғастыратынын атап өтті. Алматыда БҰҰ-ның Орталық Азия мен Ауғанстан үшін тұрақты даму өңірлік орталығының құрылуы осы мақсаттарға қол жеткізуге көмектеседі, деді ол.

«Біздің елдеріміздің сауда мен өзара тиімді ынтымақтастықты кеңейту үшін зор мүмкіндіктері бар. Бүгін біз Қазақстан мен СПЕКА-ға мүше елдер арасындағы тауар айналымының артқанын атап өтеміз», - деді президент.

2022 жылы өзара сауда көлемі үштен бірге өсіп, шамамен 10 миллиард долла болды. Болашақта бұл көрсеткішті еселеуге толық мүмкіндік бар.

«Біз басқа елдерден келетін импортты азайта отырып, бір-бірімізді бәсекеге қабілетті бағамен түрлі тауарлармен қамтамасыз ете аламыз. Қазақстан СПЕКА елдеріне 2,3 миллиард долларлық шикізаттық емес 175 тауар позициясы бойынша өнім экспортын арттыруға дайын», - деді Тоқаев.

Ол «жасыл» дәліз құру және әртүрлі кедергілерді жою сауда, оның ішінде құрылыс, химия және тамақ өнеркәсібі сияқты салалардағы ынтымақтастыққа айтарлықтай серпін беретінін атап өтті.

«Біз де әріптестеріміздің тиісті ұсыныстарын қарауға дайынбыз», - деп қосты мемлекет басшысы.

Тоқаев СПЕКА аясында өнеркәсіптік кооперация саласында үлкен әлеует бар деп санайды. Президенттің айтуынша, энергетика, көлік және логистика, ауыл және су шаруашылығына арналған машиналар мен жабдықтардың инновациялық үлгілерін әзірлеу және шығарудағы машина жасау компанияларының тәжірибесін біріктіру перспективалы.

Мемлекет басшысы өңдеу өнеркәсібіндегі ауқымды жобаларды жүзеге асыру өңір мемлекеттерінің жаһандық бәсекеге қабілеттілігін күшейтетініне сенімді:

«Қазақстан азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге елеулі үлес қосуға ұмтылуда. Соңғы бес жылда біз ауыл шаруашылығы өнімдері көлемін екі есеге арттырып, қазір оны 80-нен астам елге экспорттаймыз. Біз бұл бағытта СПЕКА елдерімен белсенді жұмыс істеуге ниеттіміз».

Қазақстан басшысының айтуынша, елдер арасындағы инвестициялық ынтымақтастықты ынталандыру құралдарын жасауға ерекше назар аудару керек. Тоқаев экономикалық даму мен интеграцияны ілгерілету үшін БҰҰ аясында SPECA трасттық қорын құруды өте өзекті деп санайды.

«Арнайы бағдарламаның маңыздылығын ескере отырып, Қазақстан қорға қаржылай үлес қосуға дайын», - деді президент.

Оның пікірінше, аймақ бүгінде халықаралық көлік және транзиттік бағыттарды дамыту мен әртараптандыруда орасан зор рөл атқарады. Мемлекет басшысы СПЕКА елдері Еуропа мен Азия арасындағы құрлықтық көпірге айналды деп есептейді:

«Бұл біз дамытуымыз керек үлкен артықшылық. Осыған байланысты біз Транскаспий халықаралық көлік бағытын дамытуға үлкен үміт артамыз. Орта дәлізді «Белдеу және жол» жобасымен, сондай-ақ Трансеуропалық көлік желісі (TEN-T) және Жаһандық шлюз стратегиясымен байланыстыру әлемдік саудаға қуатты мультипликативті әсер беретініне сенімдімін».

Тоқаев Қазақстанның «Солтүстік-Оңтүстік» дәлізін дамытуда белсенді ынтымақтастыққа дайын екенін атап өтіп, 15 жыл ішінде ел көлік инфрақұрылымына 35 миллиард доллардан астам инвестиция салғанын айтты:

«Алдағы үш жылда біз 1300 шақырымнан астам темір жол салуды жоспарлап отырмыз. Бұл Қытайға, Оңтүстік Азияға, Ресейге және Еуропаға арналған қуаттылықты арттырады. Мен барлық серіктестерді Каспий теңізі порттарының өткізу қабілетін кеңейту, сондай-ақ көлік кемелерін бірлесіп шығару бойынша өзара тиімді ынтымақтастыққа шақырамын. Біз БҰҰ ЕЭК пен ЭСКАТО-ның белсенді техникалық және сараптамалық қолдауына сенеміз».

Тоқаев сондай-ақ экологиялық және климаттық мәселелер мен су ресурстарын басқару бойынша бірлескен ғылыми-зерттеу және қолданбалы жұмыстардың маңыздылығын атап өтті.

«Келесі жылы Қазақстан Халықаралық Аралды құтқару қорының төрағасы ретінде бір кездері әлемдегі ең ірі жабық су қоймаларының бірі болған жердің экологиялық деградациясының алдын алу бойынша күш-жігерді күшейтуге назар аударады. Каспий теңізінің тайыздануымен, су ағынының күрт төмендеуімен, биологиялық ресурстардың азаюымен және антропогендік ластанумен байланысты күрделі экологиялық жағдай үлкен алаңдаушылық тудырады. Каспий теңізін құтқару ұзақ мерзімді халықаралық ынтымақтастықтың басымдығына айналуы тиіс», - деді Президент.

Мемлекет басшысының айтуынша, 2060 жылға қарай Қазақстан көміртегі бейтараптығына қол жеткізуді жоспарлап отыр. Ол СПЕКА басшыларын баламалы энергия көздеріне көшу бойынша бірлескен күш-жігерді жандандыруға және Алматыда климат мәселелері бойынша Орталық Азия жобалық кеңсесін құру жөніндегі қазақстандық бастаманы қолдауға шақырды.

«Цифрлық технологиялар мен жасанды интеллект саласындағы өзара іс-қимыл кең перспективалар ашады. Жасанды интеллекттің қарқынды дамуы бізге өндірісті, еңбек нарығын және қызмет көрсету секторын түрлендіру үшін өзекті міндеттер қояды. Біздің елімізде мемлекеттік қызметтердің 90 пайыздан астамы электронды түрде көрсетілсе, қолма-қол ақшасыз операциялардың үлесі 80 пайыздан асты. Тек өткен жылдың өзінде ІТ саласының экспорт көлемі бес есе өсті. Біз бұл көрсеткішті 2026 жылға қарай миллиард долларға жеткізуді көздеп отырмыз», - деді Тоқаев.

Қазақстан көшбасшысы Астананың СПЕКА-ны институттандыру үдерісін қолдайтынын атап өтті:

«Болашақта біз СПЕКА-ның жаңа қатысушыларын – серіктес мемлекеттер мен БҰҰ институттары өкілдерін көреміз деп ойлаймын. Мен елдеріміздің үкіметтеріне СПЕКА арнайы жұмыс тобын құруды және 2024 жылғы маусымда өтетін келесі Астана халықаралық форумы аясында арнайы панельдік сессия өткізуді, сондай-ақ келесі СПЕКА саммиттерінің бірін Қазақстанда өткізуді ұсынамын», - деді Тоқаев. 

Естеріңізге сала кетейік, бір күн бұрын Қазақстан президенті Әзірбайжан басшысы Ильхам Әлиевпен кездесті. Олар мұнай жеткізу, Транскаспий көлік бағытын дамыту және энергетикалық жобаларды талқылады.