Ипотека: 2022 жылы банктер қазақстандықтарға қандай ұсыныс жасайды?

Қазақстанда тұрғын үйді сатып алу-сату бойынша әрбір төртінші мәміле ипотекамен жасалады. Соңғы жылдары несиелер саны қарқынды түрде артып келеді.

kn.kz хабарлауынша, зейнетақы реформасы 2021 жылғы рекордты айтарлықтай жеңілдетті.

ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің мәліметтері бойынша, 2022 жылғы наурызда ипотекалық несиелер көлемі 2,2%-ға өсіп, 3 528,6 млрд теңгені құрады. Жыл басынан бері өсім 6,2 пайызға жетті. ҚР Ұлттық статистика бюросының мәліметі бойынша, наурызда ақпанмен салыстырғанда транзакциялар саны 45,6%-ға өсті.

Сәуір айынан бастап зейнетақы жинақтарын алудың жаңа шекті мәні күшіне енді. Зейнетақы шотында қалуы тиіс сома 64-84 пайызға өсті. Нарық бірден әрекет етті. Сәуірде 2022 жылдың наурызымен салыстырғанда транзакциялар саны 22,5%-ға азайды.

Агенттік ұсынған деректері бойынша 2022 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша Қазақстанның банк секторы 22 екінші деңгейдегі банкпен ұсынылған.

Оның ішінде 28 мамырдағы жағдай бойынша түрлі бағдарламалар аясында ипотекалық несиені 9 банк беруде: «Отбасы Банк», «Халық банк», «Банк ЦентрКредит», «Bank RBK», «Altyn Bank», «Freedom Finance Bank Kazakhstan», «Нұрбанк», «Ислам банкі». Еуразиялық банк тек 7-20-25 ипотека береді. Сбербанк Қазақстан ипотекалық несие беруді тоқтатты.

Ипотекалық несиелеудің жалпы көлеміндегі ең үлкен үлес «Отбасы банкіне» тиесілі – 60%-дан астам. Ең бастысы, ипотекалық тұрғын үй заемдарын қоса алғанда, тұрғын үй құрылысы мен сатып алуға берілген несиелердің жалпы 30%-ға жуығы Алматы қаласында және – 24%-ға жуығы – Нұр-Сұлтанда. Ипотекалық несиелерді беру негізінен осы қалаларда шоғырланған.

«Отбасы Банкі» азаматтардың кез келген санатына еркін нарықта тұрғын үй сатып алу үшін несиенің екі түрін ұсынады: тұрғын үй және аралық.

• Тұрғын үй несиесі тұрғын үй құнының 50% банк шотында 3 жылға жинақтауды білдіреді.
• Аралық несие өз кезегінде үш түрге бөлінеді: «Стандартты» (ставкасы – 7,5%, мерзімі 6 айдан – 25 жыл), «Жеңіл» (8,5%, 4 жылдан 25 жылға дейін), «Жеңіл 2 » ( 8%, 6 айдан 25 жасқа дейін).

«Отбасы Банкінде» ипотекаға өтініш берген кезде келесі комиссиялар ұсынылады:

• өтінішті қарауға – 5 мың теңге;
• несие беруді ұйымдастыру үшін – несие сомасының 0,5% (кемінде 5 мың теңге, ең көбі 100 мың теңге);
• сыртқы аударым үшін – аударым сомасының 0,3%-ы (кемінде 1500 теңге, ең көбі 5000 теңге).
• Әдетте банктер әлеуетті ипотекалық несие берушілерге келесі талаптарды қояды:
• қарыз алушы Қазақстан Республикасының азаматы болуы керек;
• жасы - 21 жастан бастап. Максималды жас несие мерзіміне байланысты - несие өтелген кезде қарыз алушы зейнеткерлік жасқа жетпеген болуы керек;
• жұмыс өтілі – несие алуға өтініш берген күнге дейін соңғы жұмыс орнында кемінде 4 ай. Бұл ретте жеке тұлғаның жалпы үздіксіз жұмыс өтілі кемінде 6 ай болуы керек.

Ресми кіріспен пайыздық мөлшерлеме төмен, несие сомасы жоғары, мерзімі ұзағырақ. Ай сайынғы төлем табыстың 50 пайызынан аспауы керек және ай сайынғы несие төлемін, асырауындағылардың шығыстарын, негізгі тауарларды, коммуналдық қызметтерді, көлікті, байланыстарды және қарыз алушыға тиесілі басқа да міндетті төлемдерді жабуға тиіс.

Бірлескен қарыз алушылардың ең көп саны 3 жеке тұлғадан аспауы керек.

Негізінде банк кепілге келесі талаптарды қояды:

• тұрғын үй апатты жағдайда болмауы керек, 50-60 жастан асқан және қала шегінде немесе одан 250 шқ алыс емес жерде, сейсмикалық қауіпсіз аймақта орналасуы керек;
• қабырға материалы - кірпіш, монолит, темірбетон;
• саман, қаңқалы қабырғалары бар ғимараттар кепілге қабылданбайды;
• пәтер бірінші және соңғы қабаттарда орналаспаған дұрыс;
• қайта жоспарлау заңдастырылуы керек;
• коммуналдық қызметтерге қарыз болмауы керек;
• үй құрылысы аяқталып, техникалық түгендеу жүргізіліп, мемлекеттік органдарда тіркелуі тиіс;
• үй орналасқан жер ұзақ мерзімге жалға берілмеген және ерекше мәртебеге ие (көлік, байланыс, ұлттық қауіпсіздік және т.б.) болуы керек.

Жылжымайтын мүлікті кепілге жеке тұлға да, кепіл беруші ретінде әрекет ететін үшінші тұлға да бере алады. Сондай-ақ, ең алдымен, кепілді қамтамасыз ету және оны соттан тыс жүзеге асыру үшін отбасының кәмелетке толған барлық мүшелерінің және басқа ортақ меншік иелерінің (ал кәмелетке толмағандар үшін - қорғаншылық және қамқоршылық органдарының келісімі) нотариалды куәландырылған келісімі қажет болады.