3 күн: Жаңаөзендегі толқулар әлі де тоқтар емес

2 қаңтарда Батыс Қазақстанды газ бағасының қымбаттауына наразылық толқыны шарпыды. Жаңаөзендегі кішігірім ереуіл облыс сыртындағы жаппай наразылық шеруіне ұласты. Маңғыстаулық көлік иелеріне Алматы, Нұр-Сұлтан, Орал, Ақтөбе және басқа да қалалардың тұрғындары қолдау көрсете бастады.

4 қаңтар

Жаңа шерулер толқыны

13:54. Ақтаудағы Ынтымақ алаңында 3 жасар бала көпшіліктің ортасына жүгіріп шықты. Ол ата-анасын таба алмай жатыр. Үстінде сары күрте, көк джинсы шалбар, басында сары қалпақ. Ата-аналардан жауап сұраймыз!

13:49. Шерушілер «Газ 50 теңге» деген баннерлермен шықты. Халық жалақыны көтеруді және газды қайта сататын делдалдық компаниялардың жабылуын талап етуде. Алаңға барлығы 6 мыңға жуық адам жиналды, олардың көпшілігі 25 жастан асқан. Олардың кейбіреулері балаларымен келген.

13:44. Ақтаудағы «Ынтымақ» алаңында шеруге шыққандар «Шал, кет!» деп ұрандатып жатыр. Шерушілер алдына өздерін қоғам қайраткеріміз деп таныстырған 5 адам шықты, оның ішінде журналист Алмас Адай бар. Шерушілер ауыздықты өздері әкелулері керек деп, оларға сөйлеуге рұқсат бермеді. Қазір бес мыңға жуық адам наразылық акциясына жиналды. Оның үстіне жиналғандардың 90 пайызы бетпердесіз жүр.

13:38. Жаңаөзен тұрғындары өз талаптарын көшеде айтып, шатырларда тамақтанып жатыр.

13:34. Оралда наразылық білдірушілер саны артып келеді.

13:31. Жетібай кен орнында жұмысшылар да жұмысқа шығудан бас тартты.

13:17. Шерушілер: «Оян, қазақ! Оян, қазақ!» деп ұрандатты. Наразылардың бірі республикалық бюджетті Маңғыстау облысы толықтырып жатқанын айтты.

«Біз өзіміз кедей болсақ та, көп нәрсе беріп жатырмыз. Балаларымызға не берерімізді білмейміз» деді шерушілердің бірі.

13:13. Жаңаөзендегі митингке 3 мыңға жуық адам жиналды. Халық ыстық шай, тамақ, су жеткізуді ұйымдастырды.

13:10. Алматыда полиция Тимирязев-Сейфуллин қиылысын жауып тастады.

13:06. Ақтауда наразылық білдірушілердің бірі митинг 4 күннен бір аптаға дейін созылуы мүмкін екенін айтты. Шерушілерге сұйытылған газдың литрі 50 теңге болатын ресми құжат керек. Ертең олар жұмысқа келмейтіндерін айтты.

13:00 Orda.kz-тің Атыраудағы тілшісі Даниэль Артуровтың айтуынша, соңғы мәліметтер бойынша Теңіздегі жұмыс орындарына минут сайын басқа ауысым жұмысшылары қосылып жатыр. Олардың көпшілігі болашақта кеңейтуге арналған жұмыс жобалары. Кеше Жылыой ауданы Құлсары қаласында жүздеген адам жаңаөзендіктерді қолдап, бейбіт шеру ұйымдастырды.

«Газдың ғана емес, азық-түліктің де бағасы шарықтап тұр. Бензин бағасы да көтеріліп жатыр. Жағдай ушығып барады. Мұндағы тұрғындардың көпшілігі жұмыссыз, таксист болып қосымша табыс табады, табысы шығынды өтемейді. Нарықтағы тауардың бәрі қымбаттап кетті, халықтың күн көруі қиын. Бізді ешкім ойламайды. Теңіз кен орнында жұмысшылар қысқартылады деп күтілуде, олар бірінші кезекте жергілікті тұрғындарды қысқартады дейді. Жаңадан келгендерге жұмыс бар, жергілікті кәсіпорын солардың игілігіне жұмыс істей ме екен? Ескенені де шетелдіктер басып алды, бірақ жергілікті тұрғындарға жұмыс жоқ» дейді наразылық білдірушілер.

Жылыой ауданының әкімі Халел Жамалов оларға түсінікті жауап бере алмады. «Теңізшевройл» әзірге түсініктеме берген жоқ.

12:58. Атырауда Ынтымақ алаңында ер адам сөйлеп тұр. Оның айтуынша, шеруге шыққандар арасында кеше полиция қызметкерлерін соққыға жыққан деген қауесет тараған. Ол полицияға қол көтермеуге шақырды.

«Олар да біз сияқты азаматтар, олар біздің ағаларымыз!» деді ол.

Жиналғандардың арасында: «Шіріген билік! Жағдайы жоқ қарттар! Шалдар кет!» деген ұрандар естілді.

12:55. Атыраудағы Orda.kz тілшісі Теңіз кен орнындағы жұмысшыларды видеоға түсіріп алды. Видеода жұмысшылардың ереуілге шыққанын көруге болады.

12:50. Ақтаудағы алаңға 3000 адам жиналды. Шерушілер: «Біз саяси реформаларды жақтаймыз. Бізге парламенттік республика керек!» дейді.

12:45. Алматыда полицейлер жаяу жүргіншілерді Республика алаңына өткізбей жатыр.

12:39. Ақтауда шеруге шыққандар да алаңда халық бірлігін әнімен жырлайтын бірде-бір өнерпаздың жоқтығына наразы. Ал, Жаңаөзенде осы уақытта шеруге 1500 адам жиналып үлгерген.

12:30. Ақтаудағы Ынтымақ алаңының орталығына әйел шықты. Ол халықтық референдум өткізуді, үкіметті таратуды, уақытша үкіметті сайлауды және Қазақстанды парламенттік республика етуді талап етті.

12:30. Жаңаөзенде митингке 700-ге жуық адам жиналды. Orda.kz тілшісінің Тоғжанов келді ме деген сауалына қала әкімі Мақсат Ибағаров бұл мәселемен айналысып жатқанын айтты.

Айта кетсек, шерушілер қала әкімін тыңдауға асықпаған, бірақ Мақсат мырза бір жұмыстарымен кетуі керектігін айтты.

«Мен жартыс сағатта не бір сағатта мәселені шешіп бере алмаймын» деді Мақсат Ибағаров.

12:28. Orda.kz редакциясы Оралда ұсталған жергілікті тұрғын, белсенді Василий Хасановтың кім екенін анықтады. Ол да кеше ұсталған.

12:25. Ақтаудағы «Мұнай сервистер» компаниясының қызметкерлері нақтыланбаған ақпарат бойынша жұмысын тоқтатып, Қаражанбас кен орнынан Ақтауға қарай жаяу келе жатқан 300 адамды автобусқа мінгізбекші.

12:22. Ақтаудағы әкімдікке жедел жәрдем келді. Наразылық білдірушілердің кейбірі көліктің ішінде қала әкімі болуы мүмкін деп есептейді. Бұл арада адамдар көбейіп барады, жиналғандар арасында әйелдер де бар.

12:20. Жаңаөзен қаласының әкімі Мақсат Ибағаровтың сөзі наразылық танытқандарды қанағаттандырмады.

12:17. Ақтауда наразылық білдірушілер қалалық көлік компанияларының бірін 4 автобуспен қамтамасыз етуге шақырды. Компания жарты сағат ішінде жауап беруге уәде берді. Шерушілер жаяу келе жатқан халық қалаға тезірек жетуі үшін әкімдіктен кем дегенде бір автобус талап етуде.

Наразылық білдірушілердің бірі Қаражанбас кен орнында жұмыс тоқтатылғанын, ол жерден 300 жұмысшының жерге шығып жатқанын айтты. Orda.kz редакциясы ақпаратты тексеріп жатыр.

12:15. Алматыда полицейлер Orda.kz журналисінің қызметтік куәлігін тексерді, бірақ олар өз куәлігін көрсете алмады, көлікте қалдырып кеткен. Әкімдік өкілі Дәурен Дайрабаев куәлігін көрсетті. Бұл ретте Алматы қалалық ІІД Жергілікті полиция қызметінің басшысы Манап Саттаров әкімдікке барлық сұрақтар, бұйрық сол жақтан екенін түсіндірді.

12:15. Ақтау мен Жаңаөзен қалаларында мемлекеттік қызметкерлер жоқ. Orda.kz әкімдік пен үкіметке хабарласты, бірақ комиссияның елордадан қашан келетінін бірде-бір баспасөз қызметі жазбады. Тек вице-премьер Ералы Тоғжановтың баспасөз хатшысы Ержан Байтаналиев журналистерді сабырға шақырды.

«Әріптестер, қандай да бір ақпарат келсе, мен сіздерге дереу хабарлаймын» деді Ержан Байтаналиев.

12:07. Ақтаудағы Ынтымақ алаңына 2 мыңға жуық адам жиналды. Ал Жаңаөзенде жиналғандар Қазақстанның әнұранын шырқап жатыр. Онда 500-ге жуық адам жиналды.

12:02. Оралда бір адам ұсталды. Онда бүгін митинг жарияланған.

12:00. Ақтаудағы «Ынтымақ» алаңындағы модератор Қаражанбас жақтан 300 адам келе жатқанын айтты. Шерушілер халық алаңға жетуі үшін әкімдіктен бір автобус бөлуді талап етіп отыр.

11:55. Ал Алматыда, әкімдік маңында, Республика алаңының маңында интернет жоқ. Үзіліспен жұмыс істейді. Дәл осы уақытта Астана алаңында (ескі алаң) коммуникацияда ақаулар пайда болды. Төле би мен Байтұрсынов көшелерінің қиылысындағы жатақханадағы студенттер онлайн емтихан тапсырып жатыр. Мобильді интернет жұмысын тоқтатты, біреу жатақхананың wifi желісіне қосыла алды, бірақ бәрі емес.

11:53. Ақтаудағы «Ынтымақ» алаңында жас жігіт қарияларға тоқаш таратты. Қамқор азаматтар тамаққа ақша жинайдп жатыр.

Наразылық білдірушілердің кейбірі вице-премьер Ералы Тоғжановқа айтары бар екенін айтты. Ол Маңғыстау облысының бұрынғы әкімі, халықтың мәселесінен хабардар. Шерушілер жалақылары аз, отбасын асырайтын ештеңе жоқ дейді.

11:52. Жаңаөзенде наразылық білдірушілер өздерінің алаңдаушылықтарын білдірді.

«Біз өмірге келеміз және кетеміз. Бірақ біздің болашақ ұрпақ не істейді? Жер сатқанда үндемедік, мұнай сатқанда үндемедік. Бз ата-бабаларымызды мақтан тұтамыз және руға бөлінеміз. Ұялмаймыз ба? Біз бәрінен қорқамыз. Маңғыстауда батырлар көп, оларды қорлауға ешбіріміздің хақымыз жоқ. Біз қытайдың емес, асыл тұқымды қазақтың мұрагеріміз. Сондықтан арымызды, намысымызды қорғайық. Алға, Жаңаөзен!» деді жергілікті тұрғын.

11:50. Қоғамдық тәртіпті қорғау мақсатында Ақтау әкімдігі алдына 30-ға жуық СОБР жауынгері қойылды.

11:48. Orda.kz тілшісі Ақтау қалалық ІІБ бастығының бірінші орынбасары Нұрсейіт Оразовтан түсініктеме алды. Оның айтуынша, митинг өткен үш күн ішінде ешкімді ұстау және кеттлингке алу болмаған.

Оразов: «Отырғандар тәртіп бұзбай, өз мәселелерін бейбіт және сабырлы түрде айтып жатыр» деді Оразов.

11:44. Қаламқас кен орнында жұмыс тоқтатылды. Қызметкерлер газ бағасын 50 теңгеге дейін төмендетуді талап етуде. Orda.kz редакциясы ақпаратты тексеріп жатыр.

11:40. Ақтаудағы Ынтымақ алаңында наразылық білдірушілердің бірі «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ бас кеңсесі Ақтауға көшуі керек, өйткені жұмысшылардың жұмысын халық бақылауы керек екенін айтты. Ер адамның айтуынша, Нұр-Сұлтанда орналасқан компания қызметкерлері не істеп жатқаны белгісіз. Оның бұл пікірін шеруге шыққандардың қалған бөлігі де қолдады.

11:35. Жаңаөзендегі алаңға 500-дей адам жиналды. Тілшіміз жергілікті тұрғындармен тілдесті.

«Орыстарда отбасы – қоғамның бірлігі (Отан отбасынан басталады) деген сөз бар. Ал қазір халық ата-анасы бар жетім баладай. Бізді ешкім естімейді, айтатын кез келді» деді жергілікті тұрғын.

11:34. Алматыдағы Республика алаңында шерушілердің жоқтығы мен тазалық шараларының жүргізіліп жатқанымен, интернет өшірілген.

11:30. Ақтаудағы «Ынтымақ» алаңына халық саны артуда. Периметрдің бойында СОБР жауынгерлері мен полицейлер тұр. Аумақ әлі қоршауға алынған жоқ.

11:24. Қатысқандардың барлығы шеңберге шығып, патриоттық әндерден үміт отын оятатын және жігерлендіретін жолдарды оқып жатыр. Бұл ретте модератор жұрттан тыныштық сақтап, ешкімді арандатпай, темек тұтқылын көрінген жерге лақтырмауды сұрап жатыр.

11:13. Митинг Ақтаудағы «Ынтымақ» алаңында жалғасты. Негізінен 35 жастан асқан ер адамдар жиналған. Олар «Бекет» әулиенің атын ұрандатып жатыр. Олар интернетті қайта қосуды талап етіп, әкімді отставкаға кетуге шақыруда. Шерушілер «Қазақстанға екі президент керек пе?» деп өздеріне сұрақ қойып отыр. Сондай-ақ наразылық білдірушілердің талаптары арасында «Нұр Отан» партиясын шығару да бар.

«Министрлер келді, бірақ олар ештеңе істей алмайды. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев келсе, олар оны тыңдауға дайын» деді наразылық білдірушілер.

11:04 Алматыдағы Республика алаңы жабыла бастады. Orda.kz журналисі оқиға орнында. Ол интернет әлі жұмыс істеп тұрғанын хабарлады.

Жаңаөзен қаласында да жағдай осындай. Онда да халық алаңға жиналып жатыр.

11:00. Ақтауда 300-400-дей ер адам жиналды. Олардың арасында белгілі бір көшбасшы жоқ. Алайда микрофонды кезек-кезек беріп тұрған модераторы бар. Үкімет өкілдері келмеді.

Құрамында Президент Әкімшілігінің қызметкерлері бар үкіметтік комиссия Ақтауда жұмысқа кірісті. Республикалық оперативтік штаб тұрақты негізде жұмыс істеп жатыр. Комиссияға еліміздегі тұрақтылықты сақтай отырып, туындаған мәселе бойынша өзара тиімді шешім шығару жүктелді.

— Qasym-Jomart Toqayev (@TokayevKZ) January 4, 2022

10:58. Президент Тоқаев өзінің жеке парақшасында үкіметтік комиссияның жағдайы туралы жазды.

Qazaq Oil шерушілердің жанармай құюға бел буғандардың дөңгелегін тесеміз деп қорқытуы салдарынан аймақта газға сұраныс артқанын атап өтті.

«Резервтердің шектеулі болуына байланысты жеке тұлғаларға отын жеткізуге лимит енгізуге болады. Энергетика министрлігі литріне 85-90 теңге болатын баға дәлізі бойынша 10-12 қаңтардан кейін отынның қосымша жеткізілуі және сұйытылған газды шектеусіз жеткізуді қалпына келтіру күтілуде» деді Qazaq Oil.

10:46. Qazaq Oil Маңғыстауда ықтимал газ тапшылығы туралы хабарлады. Жанармайдың шектеулі болуына байланысты жеке тұлғаларға арналған жанар-жағармай құю станцияларына газ беру шектелуі мүмкін.

10:20. Жаңаөзен қаласының тұрғыны Келбет Нұрбаев Orda.kz тілшісіне газ бағасы Маңғыстауда ғана емес, бүкіл Қазақстан бойынша қолжетімді болуы керектігін айтты.

9:55. Адамдар алаңға жинала бастады. Жүзге жуық адам. Олар жақын маңдағы шатырларда таңғы ас ішіп отыр.

9:30. Жаңа наразылықтар жарияланған қала алаңында ешкім жоқ.

8:45. Алаңға жиналғандарға жергілікті тұрғындар екі қазан палау және үш қазан күріш әзірледі. Белсенділер жеке кәсіпкерлермен бірге азық-түлік сатып алды.

8:30. Белсенділер кейбір журналистермен әңгімелесу барысында маңғыстаулықтармен диалогқа президент Қасым-Жомарт Тоқаев пен премьер-министр Асқар Маминнің келуін талап ететіндерін айтқан. «Орта буын шенеуніктер мен жергілікті атқарушы органдар тұрғындардың мәселесін шеше алмай отырғандықтан, бірінші басшылар халықтың талап-тілектерін орындасын» деді жиналғандар.

8:00. Қала әлі тыныш. Салқын және ызғарлы. Қарсыз өлке. Алаң жаңа жылдағыдай безендірілген. Белсенділердің хабарлауынша, адамдар 4 қаңтарда таң атқан бойда жиналады (бұл жерде батыс уақыты бойынша небәрі 7:00).

7:20. Жергілікті белсенді, 2011 жылғы Жаңаөзендегі қайғылы оқиғаның куәгері Мұратбай Жұмағалиев мобильді интернетті ғана емес, ұялы байланысты да бұғаттайтынын мәлімдеді.

7:07. Алаңның сол жағында бірнеше топ адам отқа жылынып отыр. Біздің журналистің есебі бойынша 70-80 адам бар екен. Олар 3 қаңтар кешкі сағат 18:00 шамасында бұл алаңға 3 мыңға жуық тұрғынның жиналғанын хабарлады. Олардың айтуынша, Жаңаөзен қаласының әкімі Мақсат Ибағаров, облыс әкімі Нұрлан Ноғаев және газ өңдеу зауытының өкілі келген. Шенеуніктер өңірде газ бағасы 85-90 теңгеге реттелетінін айтса, тұрғындар қымбатшылықтың салдары әр салаға кері әсерін тигізеді деп қарсылық білдірген.

7:00. Орталық алаң мен әкімдік аумағында мобильді интернет жұмыс істемейді. Маңайдан он шақты полиция көлігі мен автозактар көрінеді.

6:50. Жаңаөзенге кіреберіс ашық. Дегенмен, әр көшеде жарқыраған полицейлердің патрульдік көліктері көрінеді.

5:00-6:40 (Мәскеу уақытымен). Мобильді интернеттің сөнуіне байланысты такси қызметі қолжетімсіз болып қалды. Жаңаөзеннен үлкен қиындықпен көлік тауып алдық.

Ақтаудағы «Ынтымақ» алаңындағы оқиғаны таңғы сағат беске дейін жеткізген тілшіміз Маңғыстау облыс орталығынан 150 шақырым жердегі Жаңаөзенге ат басын бұрды.